ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ : ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ ΣΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ  ΚΕΙΜΕΝΟΥ   «Ο  θρίαμβος  του  ατομικισμού»

ΘΕΜΑΤΙΚΟ  ΚΕΝΤΡΟ : Ο  κομφορμιστικός   χαρακτήρας  του  σημερινού  πολιτισμού

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Ο θρίαμβος του συγχρόνου κομφορμισμού 1.            Για περισσότερο από δύο αιώνες υποστηριζόταν ότι ο ειδικός ρόλος του πολιτισμού σε μια δημοκρατική κοινωνία -σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις μη δημοκρατικές κοινωνίες-εντοπίζεται στο ότι ο πολιτισμός είναι για όλους και δεν απευθύνεται μόνο σε μια συγκεκριμένη ελίτ. Πράγματι, από τα τέλη του 18ου αιώνα ως περίπου το 1950 από τη σκοπιά του δημιουργού μπορούμε να μιλήσουμε για έντονο αίσθημα ελευθερίας. Το κοινό, από την πλευρά του, συμμετέχει σε αυτή την ελευθερία. Η πρόσληψη ενός μεγάλου έργου δεν είναι ποτέ -και δεν μπορεί να είναι ποτέ- μια απλή παθητική αποδοχή, αλλά αποτελεί επίσης συν-δημιουργία. Και οι δυτικές κοινωνίες, ως τα μισά τού 20ού αιώνα, υπήρξαν οι ίδιες αυθεντικοί δημιουργοί. 2.            Σήμερα, επικρατεί άραγε η ίδια κατάσταση; Όσον αφορά την πραγματική κοινωνική λειτουργία η «λαϊκή εξουσία» αποτελεί προκάλυμμα της εξουσίας των χρημάτων, της τεχνογνωσίας, της γραφειοκρατίας, των πολιτικών κομμάτων, του κράτους και των μέσων ενημέρωσης. Όσον αφορά το ίδιο το άτομο, παρατηρείται μια νέα αναδίπλωση για την οποία ευθύνεται ο γενικευμένος κομφορμισμός. 3.             Πρεσβεύω ότι ζούμε στην πιο κομφορμιστική εποχή της σύγχρονης Ιστορίας. Λένε ότι κάθε άτομο είναι «ελεύθερο». Ωστόσο στην πραγματικότητα ο καθένας προσλαμβάνει παθητικά το μοναδικό νόημα που οι θεσμοί και η κοινωνία τού προτείνουν και του επιβάλλουν: τον «τηλεκαταναλωτισμό», ήτοι τον ψεύτικο καταναλωτισμό μέσω της τηλεόρασης. Θα σταθώ για λίγο στο θέμα της «ευχαρίστησης» τού σύγχρονου τηλεκαταναλωτή. Αντίθετα από τον θεατή, τον ακροατή ή τον αναγνώστη ενός έργου τέχνης, η συγκεκριμένη αυτή ευχαρίστηση περιλαμβάνει την ελάχιστη μετουσίωση. Πρόκειται για ικανοποίηση που συνοδεύεται από τη μέγιστη παθητικότητα. Οτιδήποτε παρουσιάζει η τηλεόραση, «καλό» ή «κακό» αφεαυτού, εκλαμβάνεται παθητικά στο πλαίσιο της αδράνειας και του κομφορμισμού. 4.           O θρίαμβος του ατομικισμού μεταφράζεται γενικά ως «θρίαμβος της δημοκρατίας». Αυτός όμως ο ατομικισμός δεν είναι και δεν μπορεί ποτέ να είναι κενή έννοια  σύμφωνα με την οποία τα άτομα «κάνουν ό,τι θέλουν». 5.             Όσον αφορά την πολιτιστική δημιουργία, επισημαίνεται η απώλεια του νοήματος, η οποία συμβαδίζει με την εγκατάλει­ψη της αναζήτησης της φόρμας -μιας φόρμας που είναι πάντα κάτι περισσότερο από απλή φόρμα, διότι, όπως έλεγε ο Ουγκό, αυτή είναι το «πραγματικό νόημα» που ανεβαίνει στην επιφάνεια. Η σημερινή εξέλιξη του πολιτισμού σχετίζεται άμεσα με την κοινωνική και πολιτική αδράνεια καθώς και την παθητικότητα που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο κόσμο. Η πολιτιστική αναγέννηση -αν συμβεί- θα είναι συνδεδεμένη με ένα καινούργιο και μεγάλο κοινωνικοϊστορικό κίνημα το οποίο θα θέσει εκ νέου σε λειτουργία τη δημοκρατία και θα της δώσει νέα μορφή και περιεχόμενο. 6.             Ανησυχούμε για την αδυναμία να οραματισθούμε επακριβώς το περιεχόμενο μιας τέτοιας δημιουργίας, τη στιγμή που ακριβώς αυτό αποτελεί την ομορφιά κάθε δημιουργίας. Η φιλοσοφία καταδεικνύει ότι θα ήταν παράλογο να πιστέψουμε ότι έχουμε εξαντλήσει πλέον οτιδήποτε νοητό, πραγματοποιήσιμο και μορφοποιήσιμο. Όπως θα ήταν παράλογο και το να θέσουμε περιορισμούς στη δυνατότητα της μορφοποίησης, δυνατότητα που πάντα εντοπίζεται στην ψυχική φαντασία . Αν παραδεχθούμε ότι όσοι διατηρούν μια σχέση άμεση και ενεργή με τον πολιτισμό μπορούν να συμβάλουν ώστε η περίοδος του λήθαργου να διαρκέσει το δυνατόν λιγότερο, αυτό θα γίνει εφικτό μόνο αν η προσπάθειά τους μείνει πιστή στις αρχές της ελευθερίας και της υπευθυνότητας.

ΑΝΑΦΟΡΑ  ΣΤΟ  ΠΑΡΕΛΘΟΝ: Μέχρι  τα μέσα  του 20ου  αι.  η  έννοια του  πολιτισμού  είχε   συλλογικό  χαρακτήρα [δημιουργός  και  κοινό  διαμόρφωναν από κοινού τον πολιτισμό]  ΣΤΟ  ΠΑΡΟΝ : Απουσία  πραγματικής   εξουσίας  του  λαού  και  κομφορμιστική  στάση  του  ατόμου Το  άτομο   παγιδεύεται  στο  καταναλωτικό  πνεύμα  που του  επιβάλλει  η τηλεόραση ,λειτουργώντας  παθητικά  Ο  ατομικισμός   δεν  είναι  δημοκρατική   συμπεριφορά  Ο σημερινός  πολιτισμός ,ως προϊόν  της  κοινωνικής  παθητικότητας , χαρακτηρίζεται   από  τη  νοηματική  και  αισθητική  πενία Διάλυση  της  ανησυχίας   για   την   αδυναμία    αναμόρφωσης    του  πολιτισμού  , με  βάση   τη  δημοκρατία Η  συμβολή των  πνευματικών  ανθρώπων

Το   δοκίμιο   πραγματεύεται  τον  κομφορμιστικό  χαρακτήρα  του  σημερινού  πολιτισμού. Αρχικά  , ο  Κορνήλιος  Καστοριάδης  υποστηρίζει  ότι   ενώ   στο  πρόσφατο   παρελθόν   ο  πολιτισμός διαμορφωνόταν   συλλογικά , από τους  δημιουργούς και το κοινό , σήμερα  αυτό  φαντάζει  ανέφικτο .Βασική αιτία  του  γεγονότος αυτού είναι η  απουσία  της  πραγματικής  εξουσίας  του   λαού και  η  κομφορμιστική  στάση του ατόμου . Το  άτομο  λοιπόν  παγιδεύεται   στο καταναλωτικό  πνεύμα  που του  επιβάλλει η τηλεόραση  και  λειτουργεί  παθητικά  και  ατομικιστικά .Ο  ατομικισμός , ωστόσο , ταυτίζεται  εσφαλμένα με τη  δημοκρατία . Ακολούθως ,  ο  συγγραφέας  καταδεικνύει   ότι ο σημερινός πολιτισμός , ως προϊόν  της κοινωνικής  παθητικότητας , χαρακτηρίζεται  από   ένα είδος  νοηματικής  και  αισθητικής  πενίας .Ολοκληρώνοντας  , διαλύει  την ανησυχία  όσων  πιστεύουν  ότι είναι αδύνατη   η  αναμόρφωση του  πολιτισμού με βάση τη  δημοκρατία ,προβάλλοντας  τη συμβολή των πνευματικών  ανθρώπων .