Μοιράζομαι μαζί σας ορισμένες χρήσιμες , κατά την κρίση μου, συμβουλές , οι οποίες μπορούν να κατευθύνουν τους μαθητές σωστά, όταν συνθέτουν ένα γραπτό κείμενο ιδεών
- Την απόδειξη εκ του αντιθέτου : Όταν μου ζητούν να αποδείξω τη σημασία μιας έννοιας ή ενός φαινομένου [ π.χ. του διαλόγου ] , αποφεύγω να αναπτύξω την επιχειρηματολογία μου παρουσιάζοντας τις επιπτώσεις της αντίθετης έννοιας [ π.χ. της έλλειψης επικοινωνίας ]. Εστιάζω στο ίδιο το φαινόμενο ή την έννοια
- Την παρουσίαση απλοϊκών παραδειγμάτων . Φροντίζω ώστε τα παραδείγματα που θα φέρω , να έχουν καθολικότερη ισχύ . Μπορώ , ωστόσο, να παρουσιάσω κάποιο παράδειγμα από την τρέχουσα επικαιρότητα , χωρίς να το αναλύσω σχολαστικά
- Την εκτεταμένη ιστορική αναδρομή . Εστιάζω στο παρόν , στη λειτουργία του φαινομένου στη σημερινή εποχή . Μπορώ , ωστόσο , να κάνω πολύ σύντομη αναφορά στο παρελθόν , ιδιαίτερα στον πρόλογο , για να φανεί συγκριτικά ο ρόλος μιας έννοιας ή η παρουσία ενός προβλήματος
- Την απλή αναφορά των αιτίων , χωρίς αυτά να συνδέονται με το προς απόδειξη φαινόμενο / πρόβλημα , διότι στην περίπτωση αυτή το επιχείρημά μου είναι ανολοκλήρωτο
- Την ανάπτυξη δεύτερης εισαγωγικής παραγράφου μετά τον πρόλογο . Οι εισαγωγικές πληροφορίες δίνονται στον πρόλογο του κειμένου μας και στη συνέχεια απαντώνται τα ερωτήματα που τίθενται από το θέμα . Σε περίπτωση που μετά τον πρόλογο , παρουσιάσω πάλι γενικόλογες πληροφορίες , αυτό αποβαίνει σε βάρος της ανάπτυξης του κυρίου μέρους της έκθεσης . Άλλωστε , πρέπει να έχω υπόψη ότι πρέπει να απαντήσω σε δύο (συνήθως) ερωτήματα μέσα σε 300-350 λέξεις , άρα καλό θα ήταν να εστιάσω στην παρουσίαση επαρκών επιχειρημάτων στο κύριο μέρος
- Την αναφορά γενικόλογων προτάσεων αντιμετώπισης ενός ζητήματος –προβλήματος . Οι προτάσεις μου πρέπει να είναι συγκεκριμένες και να περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο οδηγούν στην επίλυση του προβλήματος .
- Τη χρήση πολύ μεγάλων περιόδων , χωρίς μάλιστα να αξιοποιώ σωστά το κόμμα, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να χαθεί εύκολα ο ειρμός των σκέψεών μου και να μην μπορέσω να παρουσιάσω πειστικά και ολοκληρωμένα ένα επιχείρημα ή να υπάρχουν νοηματικά άλματα ανάμεσα στην αποδεικτέα θέση και στο συμπέρασμα . Αυτό δε σημαίνει ότι η χρήση μακροπερίοδου λόγου είναι οπωσδήποτε λανθασμένη . Απλώς , καλό θα ήταν να περιορίζεται , διότι η κατάχρησή του κουράζει τον αναγνώστη και καθιστά το ύφος του κειμένου μας ψυχρό και στριφνό .
- Τη χρήση φράσεων χωρίς ρήμα ή δευτερευουσών προτάσεων χωρίς κύρια ( κάτι τέτοιο κάνουν συχνά οι μαθητές , όταν παρουσιάζουν προτάσεις , ξεκινώντας τις περιόδους με το «να» ).
- Την κατάχρηση του ρήματος «πρέπει» στην παρουσίαση προτάσεων. Το συγκεκριμένο ρήμα φανερώνει έναν απόλυτο τρόπο σκέψης και καλό θα ήταν να περιορίζεται η χρήση του . Στη θἐση του μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φράσεις που δηλώνουν μετριοπάθεια και διαλλακτικότητα : « μία ενδιαφέρουσα ιδέα θα ήταν ….» , «είναι δυνατόν να …» , «ωφέλιμο θα ήταν ….» κλπ
- Την αναφορά προτάσεων ή τη χρήση δεοντολογικού λόγου στην παρουσίαση των αιτίων ή των συνεπειών ενός προβλήματος . Αυτό φανερώνει μία έλλειψη επιχειρημάτων από την πλευρά του μαθητή και μία προσπάθεια αναπλήρωσής της με πληροφορίες άσχετες με το ζητούμενο
- Την εστίαση σε ένα μόνο αίτιο / αποτέλεσμα /μέτρο αντιμετώπισης /παράδειγμα και την εξαντλητική παρουσίασή του . Καλό θα ήταν σε κάθε ζητούμενο να παρουσιάζουμε τρία περίπου επιχειρήματα και να τα σχολιάζουμε επαρκώς , αλλά όχι εξαντλητικά
- Την άτακτη παρουσίαση των ιδεών –επιχειρημάτων μας . Πρέπει να ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο σχέδιο στην ανάπτυξη του κειμένου μας , οργανώνοντας τις ιδέες με άξονες –γενικότερες κατηγορίες [ π.χ. ατομικά –συλλογικά , εσωτερικά –εξωτερικά , αναπτυγμένες - αναπτυσσόμενες χώρες , θεωρητικά –πρακτικά κλπ ] . Πολλές φορές , την οργάνωση μας την αποκαλύπτει η εκφώνηση του θέματος
- Την παρουσίαση γενικόλογων απόψεων , όταν το θέμα ζητά την προσωπική μας σχέση ή εμπειρία . Σε αυτή την περίπτωση αξιοποιούμε είτε το α΄ ενικό πρόσωπο είτε φράσεις όπως : κατά τη γνώμη μου , σύμφωνα με τις προσωπικές μου πεποιθήσεις , η προσωπική μου εκτίμηση είναι κλπ
- Την αξιοποίηση τυποποιημένων προλόγων και επιλόγων , οι οποίοι μάλιστα , αρκετές φορές , δίνουν την εντύπωση ενός ξένου σώματος στην έκθεση . Μπορώ να έχω στο μυαλό μου γενικότερους τρόπους οργάνωσης του προλόγου και του επιλόγου και να τους εφαρμόζω κατά περίπτωση στο ζητούμενο θέμα .
- Την υπερβολικά μεγάλη έκταση του προλόγου και του επιλόγου . Σε ένα κείμενο 300-350 λέξεων , ιδανικό θα ήταν ο πρόλογος να έχει έκταση 7-8 σειρών ( ανάλογα και με το μέγεθος των γραμμάτων του μαθητή ), ενώ ο επίλογος έκταση 5-6 σειρών
- Την παρουσίαση επιχειρημάτων στον πρόλογο ή στον επίλογο . Τα τμήματα αυτά έχουν αντίστοιχα εισαγωγικό και ανακεφαλαιωτικό ρόλο . Επομένως , δεν περιλαμβάνουν πληροφορίες που πρέπει να περιληφθούν στο κύριο μέρος
- Την απότομη μετάβαση από το ένα τμήμα του κειμένου στο άλλο . Φροντίζω ώστε είτε στην ολοκλήρωση ενός τμήματος είτε στην έναρξη ενός καινούριου να χρησιμοποιώ τις κατάλληλες φράσεις , οι οποίες εξασφαλίζουν την απαραίτητη συνοχή και αλληλουχία στο κείμενό μου
- Τη χρήση πολλών ρητορικών ερωτημάτων στην ανάπτυξη της επιχειρηματολογίας μου . Αυτό που έχω στο μυαλό μου το παρουσιάζω με αποφαντικές προτάσεις [ προτάσεις κρίσεως ] και όχι με ερωτηματικό τρόπο. Μπορώ , ωστόσο , να χρησιμοποιήσω σε ένα ή το πολύ δύο σημεία κάποιο ρητορικό ερώτημα , όταν αυτό δε μεταφέρει κάποιο επιχείρημα , αλλά έχει κυρίως μεταβατικό ρόλο . Με τη χρήση του το ύφος του κειμένου μου γίνεται πιο ζωηρό
- Την αυτούσια μεταφορά ιδεών των κειμένων αναφοράς στο γραπτό μας , ακόμη και με τη χρήση εισαγωγικών ή φράσεων του τύπου « Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας του κειμένου Ι ….» . Αξιοποιούμε τις πληροφορίες των κειμένων αναφοράς ως δικές μας ιδέες , προσαρμόζοντάς τες στις σκοπιμότητες του δικού μας κειμένου και χωρίς να τις αντιγράφουμε
- Την ανισότιμη ανάπτυξη της απάντησής μας στα συνήθως δύο ερωτήματα του θέματος .Φροντίζουμε ώστε η έκταση της ανάπτυξης των δύο μερών να είναι όσο το δυνατόν πιο ισορροπημένη
- Την υιοθέτηση ενός έντονα προφορικού ύφους στην έκφρασή μας. Ακόμη και στην περίπτωση που θέλουμε να προσδώσουμε ένα πιο οικείο ύφος στην έκθεσή μας , είναι θεμιτό να αποφεύγουμε λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας συναναστροφή .
- Τη χρήση προσφώνησης και αποφώνησης ως μοναδικών υφολογικών στοιχείων στους κειμενικούς τύπους της ομιλίας και της επιστολής . Είναι σωστό να χρησιμοποιούμε και άλλα επικοινωνιακά στοιχεία , όπως : α΄ ἠ β’ πρόσωπο και αποστροφές στο κοινό ή στους αποδέκτες .
- Τις επαναλήψεις λέξεων –φράσεων ή ιδεών . Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με τον προηγούμενο σχεδιασμό της δομής του κειμένου μας και την προσεκτική ανάγνωσή του μετά την ολοκλήρωση της συγγραφής
- Τη σύγχυση στην παρουσίαση φαινομένων –αιτιών μιας έννοιας . Όταν μας ζητείται να αναφέρουμε χαρακτηριστικά παραδείγματα ή φαινόμενα , αξιοποιούμε κυρίως την περιγραφή , αναδεικνύουμε δηλαδή και περιγράφουμε τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτής της έννοιας στο άτομο ή στο σύνολο
- Τη μεγάλη υπέρβαση του ορίου των λέξεων . Εφόσον υπάρχει ένας τέτοιος περιορισμός , οφείλουμε να τον τηρούμε και να φροντίζουμε πριν ξεκινήσουμε τη συγγραφή να έχουμε επιλέξει τις ιδέες που θα στηρίξουν την επιχειρηματολογία μας
- Την εκτεταμένη και άτακτη χρήση παραπομπών –σημειώσεων . Όταν θέλουμε να προσθέσουμε μία πληροφορία στο γραπτό μας , κάνουμε τις παραπομπές σε εμφανές σημείο ( κατά προτίμηση στο τέλος της σελίδας ) με συγκεκριμένη σειρά και με τη χρήση αστερίσκου /αστερίσκων ή αριθμού/αριθμών . Η αταξία στο γραπτό και η αναζήτηση πληροφοριών κουράζουν τον διορθωτή και ενδέχεται να μας αφαιρεθούν μονάδες . Αποφεύγουμε , επίσης , τις πολλές μουντζούρες και τα άσχημα , υπερβολικά μικρά ή κολλημένα μεταξύ τους γράμματα .
- Τις παρενθέσεις ( Παρουσιάζουμε τις παρενθετικές πληροφορίες μέσα σε κόμμα ) , τις συντομογραφίες ( γράφουμε τις φράσεις αναλυτικά ) και τους ξενικούς όρους ( εφόσον υπάρχουν οι αντίστοιχοι ελληνικοί ) .
- Την κατάχρηση της επίκλησης στο συναίσθημα ( με την αξιοποίηση συναισθηματικά φορτισμένων λέξεων –φράσεων ) ή στην αυθεντία ( με την παράθεση απόψεων επιστημόνων /πνευματικών ανθρώπων κλπ ) . Αξιοποιούμε κυρίως την επίκληση στη λογική , με την παρουσίαση επιχειρημάτων και τεκμηρίων ( αποφεύγοντας ωστόσο την εκτεταμένη αναφορά στα τελευταία, εκτός να ζητείται κάτι τέτοιο από το θέμα ) . Επιπλέον , δεν παρουσιάζουμε στοιχεία δικής μας επινόησης : π.χ. στατιστικές έρευνες που δεν έχουν γίνει ή φράσεις που δεν έχουν ειπωθεί από σπουδαίες προσωπικότητες
- Την απολυτότητα ή την υπερβολή στη διατύπωση των απόψεών μας . Προσπαθούμε να είμαστε συγκρατημένοι και μετριοπαθείς , χωρίς να δραματοποιούμε μία κατάσταση . Στο πλαίσιο αυτό , όταν αναφερόμαστε σε ένα σύνολο , είναι καλό να χρησιμοποιούμε φράσεις όπως « οι περισσότεροι από» , « αρκετοί από» , « σε μεγάλο ποσοστό» κλπ
- ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ , Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΡΙΑ ΒΗΜΑΤΑ : πριν τη συγγραφή ( σχεδιασμός ) - συγγραφή ( εφαρμογή όσων σχεδιάστηκαν ) - μετά τη συγγραφή ( έλεγχος της επιτυχίας όσων σχεδιάστηκαν)
Τσιαχρής Κώστας 2022
