ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ : ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΩ ΣΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΝΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΔΕΩΝ : ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΥΓΗ ΛΑΘΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΤΣΙΑΧΡΗ

Μοιράζομαι    μαζί  σας  ορισμένες  χρήσιμες , κατά την κρίση μου, συμβουλές , οι  οποίες  μπορούν να κατευθύνουν  τους  μαθητές σωστά, όταν συνθέτουν ένα γραπτό  κείμενο  ιδεών 

1. Την  απόδειξη εκ του αντιθέτου :   Όταν  μου ζητούν  να  αποδείξω τη σημασία  μιας έννοιας ή ενός  φαινομένου  [ π.χ.  του διαλόγου ]   , αποφεύγω να   αναπτύξω την επιχειρηματολογία  μου παρουσιάζοντας   τις  επιπτώσεις  της αντίθετης έννοιας [ π.χ.  της έλλειψης  επικοινωνίας ]. Εστιάζω στο  ίδιο το  φαινόμενο  ή την έννοια
2. Την παρουσίαση  απλοϊκών παραδειγμάτων . Φροντίζω ώστε τα  παραδείγματα που θα φέρω , να έχουν καθολικότερη  ισχύ . Μπορώ , ωστόσο, να παρουσιάσω κάποιο παράδειγμα  από την τρέχουσα  επικαιρότητα , χωρίς  να το αναλύσω σχολαστικά 
3. Την  εκτεταμένη ιστορική  αναδρομή  . Εστιάζω στο παρόν , στη λειτουργία  του φαινομένου  στη σημερινή  εποχή . Μπορώ , ωστόσο , να  κάνω πολύ  σύντομη αναφορά   στο παρελθόν  , ιδιαίτερα  στον πρόλογο  , για  να  φανεί  συγκριτικά   ο ρόλος  μιας έννοιας  ή   η παρουσία  ενός προβλήματος 
4. Την  απλή αναφορά  των αιτίων , χωρίς  αυτά  να  συνδέονται  με  το προς απόδειξη φαινόμενο / πρόβλημα , διότι στην περίπτωση αυτή  το   επιχείρημά μου είναι ανολοκλήρωτο 
5. Την  ανάπτυξη   δεύτερης  εισαγωγικής  παραγράφου  μετά τον πρόλογο . Οι  εισαγωγικές   πληροφορίες  δίνονται  στον πρόλογο του κειμένου μας  και στη συνέχεια  απαντώνται   τα  ερωτήματα  που   τίθενται  από το θέμα . Σε περίπτωση  που μετά  τον πρόλογο , παρουσιάσω πάλι γενικόλογες πληροφορίες  , αυτό αποβαίνει  σε βάρος  της  ανάπτυξης  του  κυρίου μέρους  της έκθεσης . Άλλωστε , πρέπει να έχω υπόψη  ότι  πρέπει  να απαντήσω  σε  δύο (συνήθως)  ερωτήματα  μέσα σε   300-350  λέξεις  , άρα   καλό θα ήταν να εστιάσω  στην παρουσίαση  επαρκών  επιχειρημάτων  στο  κύριο  μέρος
6. Την  αναφορά   γενικόλογων  προτάσεων  αντιμετώπισης  ενός  ζητήματος –προβλήματος . Οι  προτάσεις  μου πρέπει να  είναι  συγκεκριμένες  και  να  περιγράφεται   ο τρόπος με τον οποίο  οδηγούν στην επίλυση  του προβλήματος .
7. Τη χρήση πολύ μεγάλων περιόδων , χωρίς μάλιστα να αξιοποιώ  σωστά  το κόμμα, διότι  υπάρχει  ο κίνδυνος  να  χαθεί  εύκολα  ο  ειρμός  των σκέψεών μου   και  να μην μπορέσω  να παρουσιάσω  πειστικά  και  ολοκληρωμένα  ένα  επιχείρημα   ή  να υπάρχουν  νοηματικά  άλματα ανάμεσα  στην  αποδεικτέα  θέση  και  στο συμπέρασμα  .  Αυτό δε σημαίνει  ότι η  χρήση  μακροπερίοδου  λόγου είναι  οπωσδήποτε  λανθασμένη . Απλώς  , καλό  θα ήταν να περιορίζεται   , διότι   η  κατάχρησή  του  κουράζει  τον αναγνώστη  και  καθιστά  το ύφος  του κειμένου  μας  ψυχρό και στριφνό .
8. Τη  χρήση  φράσεων   χωρίς  ρήμα  ή   δευτερευουσών  προτάσεων  χωρίς  κύρια (  κάτι τέτοιο  κάνουν συχνά  οι μαθητές  , όταν παρουσιάζουν  προτάσεις  , ξεκινώντας  τις περιόδους  με  το  «να» ).
9. Την    κατάχρηση  του ρήματος  «πρέπει»  στην παρουσίαση  προτάσεων. Το συγκεκριμένο  ρήμα  φανερώνει έναν απόλυτο  τρόπο σκέψης και  καλό  θα ήταν να περιορίζεται  η χρήση του . Στη θἐση  του  μπορούμε να  χρησιμοποιήσουμε  φράσεις  που  δηλώνουν  μετριοπάθεια  και  διαλλακτικότητα  :  « μία ενδιαφέρουσα  ιδέα  θα ήταν ….» , «είναι  δυνατόν να …» , «ωφέλιμο  θα ήταν ….»  κλπ
10. Την  αναφορά  προτάσεων  ή  τη χρήση  δεοντολογικού  λόγου στην παρουσίαση  των αιτίων  ή  των συνεπειών  ενός  προβλήματος . Αυτό  φανερώνει  μία έλλειψη   επιχειρημάτων  από την πλευρά  του  μαθητή  και  μία προσπάθεια  αναπλήρωσής  της   με  πληροφορίες  άσχετες  με  το ζητούμενο
11. Την   εστίαση  σε ένα  μόνο   αίτιο  /   αποτέλεσμα /μέτρο  αντιμετώπισης  /παράδειγμα  και  την εξαντλητική  παρουσίασή  του .  Καλό θα ήταν σε κάθε ζητούμενο  να παρουσιάζουμε  τρία  περίπου  επιχειρήματα  και  να  τα  σχολιάζουμε  επαρκώς  , αλλά όχι  εξαντλητικά 
12. Την  άτακτη  παρουσίαση   των  ιδεών –επιχειρημάτων μας .  Πρέπει  να  ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο  σχέδιο  στην ανάπτυξη  του κειμένου  μας  , οργανώνοντας  τις ιδέες  με  άξονες –γενικότερες  κατηγορίες [ π.χ.  ατομικά –συλλογικά  ,   εσωτερικά –εξωτερικά  ,  αναπτυγμένες  - αναπτυσσόμενες  χώρες ,  θεωρητικά –πρακτικά   κλπ ] . Πολλές  φορές  ,  την οργάνωση μας  την αποκαλύπτει  η εκφώνηση  του θέματος 
13. Την  παρουσίαση  γενικόλογων  απόψεων  , όταν  το  θέμα  ζητά  την προσωπική  μας  σχέση  ή  εμπειρία  . Σε  αυτή  την περίπτωση  αξιοποιούμε  είτε  το α΄ ενικό  πρόσωπο  είτε  φράσεις όπως  :  κατά  τη γνώμη  μου , σύμφωνα  με τις προσωπικές  μου πεποιθήσεις , η  προσωπική  μου εκτίμηση  είναι  κλπ
14. Την   αξιοποίηση  τυποποιημένων  προλόγων  και επιλόγων ,  οι οποίοι  μάλιστα , αρκετές  φορές  , δίνουν την εντύπωση  ενός ξένου σώματος  στην  έκθεση . Μπορώ  να έχω στο μυαλό  μου  γενικότερους   τρόπους οργάνωσης  του προλόγου  και του επιλόγου   και  να τους εφαρμόζω  κατά  περίπτωση    στο ζητούμενο  θέμα .
15. Την  υπερβολικά  μεγάλη  έκταση  του προλόγου και  του  επιλόγου . Σε ένα  κείμενο  300-350  λέξεων  , ιδανικό  θα ήταν  ο  πρόλογος  να έχει έκταση  7-8  σειρών ( ανάλογα  και με το μέγεθος  των γραμμάτων του μαθητή ), ενώ  ο επίλογος     έκταση 5-6  σειρών
16. Την  παρουσίαση   επιχειρημάτων   στον  πρόλογο ή στον  επίλογο  . Τα  τμήματα   αυτά  έχουν αντίστοιχα  εισαγωγικό  και ανακεφαλαιωτικό  ρόλο . Επομένως  ,  δεν περιλαμβάνουν πληροφορίες  που  πρέπει να περιληφθούν    στο     κύριο  μέρος   
17. Την απότομη  μετάβαση  από  το ένα  τμήμα του  κειμένου στο άλλο . Φροντίζω ώστε είτε στην ολοκλήρωση  ενός  τμήματος  είτε  στην έναρξη  ενός  καινούριου  να  χρησιμοποιώ  τις κατάλληλες  φράσεις  , οι  οποίες εξασφαλίζουν  την απαραίτητη  συνοχή  και  αλληλουχία  στο κείμενό  μου
18. Τη  χρήση  πολλών  ρητορικών ερωτημάτων   στην  ανάπτυξη  της επιχειρηματολογίας  μου . Αυτό  που  έχω στο μυαλό  μου το παρουσιάζω  με  αποφαντικές   προτάσεις  [ προτάσεις  κρίσεως ]   και  όχι  με ερωτηματικό  τρόπο. Μπορώ  , ωστόσο , να χρησιμοποιήσω  σε ένα   ή το  πολύ  δύο  σημεία  κάποιο  ρητορικό  ερώτημα  , όταν αυτό δε μεταφέρει κάποιο επιχείρημα , αλλά  έχει κυρίως μεταβατικό  ρόλο . Με  τη χρήση του  το ύφος  του κειμένου μου γίνεται  πιο ζωηρό 
19. Την  αυτούσια  μεταφορά   ιδεών  των κειμένων αναφοράς   στο  γραπτό  μας , ακόμη και με τη χρήση εισαγωγικών  ή  φράσεων  του  τύπου  « Όπως  επισημαίνει ο συγγραφέας  του κειμένου  Ι  ….» . Αξιοποιούμε τις  πληροφορίες  των κειμένων αναφοράς  ως δικές  μας  ιδέες  , προσαρμόζοντάς  τες   στις σκοπιμότητες  του δικού μας   κειμένου  και    χωρίς να τις αντιγράφουμε 
20. Την  ανισότιμη  ανάπτυξη   της  απάντησής  μας   στα συνήθως  δύο  ερωτήματα  του θέματος .Φροντίζουμε  ώστε  η  έκταση  της  ανάπτυξης  των   δύο  μερών να είναι  όσο  το δυνατόν  πιο ισορροπημένη
21. Την  υιοθέτηση  ενός  έντονα   προφορικού   ύφους  στην έκφρασή  μας. Ακόμη  και στην περίπτωση  που θέλουμε να προσδώσουμε ένα  πιο οικείο ύφος  στην έκθεσή  μας  , είναι  θεμιτό να αποφεύγουμε  λέξεις  και φράσεις που χρησιμοποιούμε  στην  καθημερινή μας  συναναστροφή .
22. Τη   χρήση  προσφώνησης  και  αποφώνησης  ως μοναδικών   υφολογικών  στοιχείων   στους  κειμενικούς  τύπους  της  ομιλίας  και της επιστολής .  Είναι  σωστό  να  χρησιμοποιούμε και άλλα  επικοινωνιακά  στοιχεία  , όπως  :  α΄ ἠ  β’ πρόσωπο   και    αποστροφές  στο  κοινό  ή  στους αποδέκτες  . 
23. Τις   επαναλήψεις   λέξεων –φράσεων  ή  ιδεών .  Αυτό  μπορεί  να αποφευχθεί  με τον προηγούμενο  σχεδιασμό   της  δομής  του κειμένου  μας   και  την   προσεκτική  ανάγνωσή  του  μετά  την ολοκλήρωση  της συγγραφής
24. Τη  σύγχυση  στην παρουσίαση  φαινομένων –αιτιών  μιας  έννοιας  .  Όταν μας ζητείται να  αναφέρουμε  χαρακτηριστικά  παραδείγματα  ή φαινόμενα ,  αξιοποιούμε  κυρίως  την περιγραφή ,  αναδεικνύουμε  δηλαδή  και  περιγράφουμε  τις  χαρακτηριστικές   περιπτώσεις  που  επιβεβαιώνουν  την ύπαρξη αυτής  της έννοιας   στο άτομο  ή στο σύνολο
25. Τη    μεγάλη  υπέρβαση  του ορίου  των λέξεων . Εφόσον  υπάρχει  ένας  τέτοιος περιορισμός , οφείλουμε να τον τηρούμε  και  να  φροντίζουμε  πριν ξεκινήσουμε  τη συγγραφή  να έχουμε  επιλέξει  τις  ιδέες που θα στηρίξουν την επιχειρηματολογία  μας  
26. Την  εκτεταμένη  και   άτακτη  χρήση  παραπομπών –σημειώσεων . Όταν  θέλουμε να προσθέσουμε  μία πληροφορία  στο γραπτό μας , κάνουμε  τις    παραπομπές   σε εμφανές  σημείο   (  κατά  προτίμηση  στο τέλος  της σελίδας  )  με  συγκεκριμένη σειρά  και  με  τη χρήση  αστερίσκου /αστερίσκων ή    αριθμού/αριθμών   . Η  αταξία  στο γραπτό  και η αναζήτηση  πληροφοριών  κουράζουν  τον διορθωτή  και  ενδέχεται να  μας αφαιρεθούν  μονάδες . Αποφεύγουμε , επίσης , τις  πολλές   μουντζούρες  και   τα άσχημα  , υπερβολικά  μικρά  ή  κολλημένα μεταξύ τους  γράμματα .
27. Τις  παρενθέσεις  ( Παρουσιάζουμε  τις  παρενθετικές  πληροφορίες  μέσα  σε κόμμα  )  ,  τις συντομογραφίες ( γράφουμε  τις φράσεις  αναλυτικά )   και τους ξενικούς όρους ( εφόσον υπάρχουν οι αντίστοιχοι  ελληνικοί ) .
28. Την  κατάχρηση  της  επίκλησης  στο συναίσθημα   ( με  την  αξιοποίηση  συναισθηματικά  φορτισμένων  λέξεων –φράσεων )  ή στην αυθεντία ( με την παράθεση  απόψεων  επιστημόνων /πνευματικών ανθρώπων  κλπ )  . Αξιοποιούμε  κυρίως  την επίκληση  στη λογική  , με την παρουσίαση  επιχειρημάτων  και τεκμηρίων  (  αποφεύγοντας  ωστόσο  την  εκτεταμένη  αναφορά  στα τελευταία, εκτός να  ζητείται  κάτι τέτοιο από το θέμα  ) . Επιπλέον , δεν παρουσιάζουμε  στοιχεία  δικής  μας επινόησης  : π.χ.  στατιστικές  έρευνες  που δεν έχουν γίνει  ή  φράσεις  που δεν έχουν ειπωθεί  από  σπουδαίες  προσωπικότητες 
29. Την  απολυτότητα   ή  την υπερβολή    στη διατύπωση  των απόψεών  μας . Προσπαθούμε  να  είμαστε  συγκρατημένοι  και μετριοπαθείς  , χωρίς να δραματοποιούμε μία κατάσταση  . Στο  πλαίσιο  αυτό , όταν αναφερόμαστε  σε ένα  σύνολο  , είναι  καλό να χρησιμοποιούμε  φράσεις όπως  « οι περισσότεροι από» , « αρκετοί  από» , « σε μεγάλο ποσοστό»  κλπ
30. ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ  ,  Η  ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ  ΠΡΕΠΕΙ  ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ   ΤΡΙΑ  ΒΗΜΑΤΑ  : πριν   τη  συγγραφή  ( σχεδιασμός  )    -    συγγραφή ( εφαρμογή  όσων σχεδιάστηκαν )    - μετά  τη συγγραφή  ( έλεγχος  της  επιτυχίας  όσων σχεδιάστηκαν) 

Τσιαχρής   Κώστας    2022