ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ : ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

Α. Να αναγνωρίσετε τον τρόπο ανάπτυξης των παραγράφων 
 
1. Η αποκατάσταση του πλούτου και η συμβολική υποβάθμιση της φτώχειας οδήγησε σε μία μεγάλη πολιτική οπισθοδρόμηση: από το αίτημα της ισότητας και της δικαιοσύνης περάσαμε βαθμιαία στη διεκδίκηση της προστασίας και της αλληλεγγύης και στη συνέχεια στη λογική της συμπόνιας και της φιλανθρωπίας. Και από τη συμπόνια διο­λισθήσαμε τελικά στην αδιαφορία και στον αποκλεισμό. Οι φτωχοί, οι άνεργοι, οι μετανάστες κατασκηνώνουν στο περιθώριο των ανεπτυγμένων κοινωνιών και μένουν εκεί χωρίς φωνή, χωρίς οργάνωση, χωρίς εκπροσώπηση.

2. Αυτοδημιούργητος θεωρείται ο άνθρωπος που με τη δύναμη της θέλησης του, το ταλέντο και τις ικανότητες του, μπορεί να ξεπερνάει τις οικονομικές αντιξοότητες και τα κοινωνικά κατεστημένα, που του φράζουν την εξέλιξη του. Με ισχυρή θέληση και άκαμπτη επιμονή, κατορθώνει να φτάνει στο τέρμα της προσπάθειας του. Πρόκειται για μια προσωπική αναμέτρηση στον χώρο της αγοράς, της επιστήμης ή του ελεύθερου χρόνου.

3. Η γενική κρίση που αντιμετωπίζει ο βιομηχανικός μας πολιτισμός, καθώς περνούμε μέσα από την τελευταία δεκαετία του αιώνα στον επόμενο, δεν ήταν δυνατό να αφήσει ανέγγιχτο ένα κοινωνικό φαινόμενο, με τόσες προεκτάσεις στη ζωή και την ιδεολογία του συστήματος. Η απελευθερωτική κουλτούρα του σώματος έχει καταλήξει έτσι σε καταπιεστική κουλτούρα του πνεύματος. Υποκύπτει μηχανικά στην αλλοτριωμένη αρχή της ανταγωνιστικότητας και της αποδοτικότητας, στην αναγκαιότητα της ιεραρχημένης τάξης και στη λογική της ποσοτικής αποτίμησης του ανθρώπινου έργου.

4.Ο πόλεμος, βέβαια, ήταν πάντοτε μια βρωμιά και μια φρίκη, ο άνθρωπος να σκοτώνει τον άνθρωπο. Μα επιτέλους! Είχε και κάποια ευγένεια και κάποια ομορφιά! Μπορούσε να δημιουργεί τις επικές χειρονομίες, να εμπνέει τον ποιητή και τον πλάστη, ήταν ένας αγώνας αρσενικός, όπου η παλικαριά έπαιζε τον κύριο λόγο. Οι αντίπαλοι προσπαθούσαν σε μια υπερένταση των ικανοτήτων τους να κερ­δίσουν τη νίκη με τρόπους, που είχαν καθαγιασθεί από την παράδοση των αιώνων, την παράδοση που θαυμάζει τη μυϊκή δύναμη, την αλαφράδα του ποδιού, τον χε­ριού, τη σβελτάδα. Ο πόλεμος εντούτοις άρχισε να χάνει ένα μέρος απ' την ομορφιά του από τότε που ο άν­θρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Κι άρχισε να μεταμορφώνεται σε ολόσωμη φρίκη από τότε που εστοχάστηκε να συντρίψει το ηθικό του αντιπάλου του, χτυπώντας τον άμαχο πληθυσμό. Αυτό ήταν ήδη μια ατι­μία. Οι ατιμίες ολοένα και πολλαπλασιάζονται στους καιρούς μας.

5. Πέρα όμως απ' αυτό, η ευνοιοκρατία, και κατ' επέ­κταση η αναξιοκρατία, η χρησιμοποίηση δηλαδή προσώπων μη άξιων, ή εντε­λώς ανάξιων ή ανεπαρκών, έχει επιπτώσεις στην παραπέρα ανάπτυξη του τό­που, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, οδηγεί στη στασιμότητα. Πέρα από το γεγονός ότι άξια στελέχη παραμένουν σε αδράνεια και αχρηστία, η ευνοιοκρα­τία έχει σαν αποτέλεσμα η παραγωγικότητα της κρατικής μηχανής και των δη­μόσιων οργανισμών ή φορέων να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Η χαμηλή λοι­πόν αποδοτικότητα και η δυσλειτουργία του δημόσιου τομέα σίγουρα αποτελεί μόνιμο φαινόμενο, όταν η στελέχωση των δημοσίων υπηρεσιών γίνεται με τέτοια κριτήρια. Σίγουρα ο στρατός δεν μπορεί να επιτύχει υψηλό επίπεδο μαχητικό­τητας, όταν η ιεραρχία του καλύπτεται με βάση κομματικά, πολιτικά, ιδεολογι­κά κριτήρια και μόνο. Σίγουρα το επιστημονικό δυναμικό της χώρας, οι νέοι επι­στήμονες, θα είναι μονόφθαλμοι ή τυφλοί, όταν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και βοηθοί γίνονται όσοι προσαρμόζονται στις κομματικές επιταγές.

Β. Να εξηγήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στα ακόλουθα σημεία του κειμένου

1. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους από την εκστρατεία εναντίον της Τροίας μέχρι τον τελευταίο «δίκαιο» πόλεμο, ο Γ παγκόσμιος πόλεμος θα είναι αποτέλεσμα των φοβερών, απάνθρωπων ανισοτήτων που, ο δυτικός άνθρωπος επέβαλε στα δισεκατομμύρια που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα.

2. Γενικά, θα 'πρεπε να επικρατήσει μια ιεραρχία κοινωνικών αξιών, ένα υπόδειγμα ζωής ριζικά διάφορο από τις σύγχρονες λαϊκές επιδιώξεις, όπως έχουν συστηματικά καλλιεργηθεί από την ιδεολογία του «καπιτα­λισμού»

3. Στις 24 Νοεμβρίου γιορτάζεται διεθνώς η Παγκόσμια Ημέρα «Δεν Αγοράζω Τίποτα»

4. Και φυσικά πρόκειται για γυναίκες- εξώφυλλα, για γυναίκες «λαμπερές» σύμφωνα με την ιδιόλεκτο των λαιφ στάιλ εντύπων

Γ. Να αναγνωρίσετε το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στα ακόλουθα παραδείγματα και να εξηγήσετε τη χρήση του από τον συγγραφέα

1. Ωστόσο, αυτοί που κάλεσαν τις μάζες στα γήπεδα και τις οθόνες έτσι τις ήθελαν: μαινόμενες. Να μετέχεις κι εσύ, διαφο­ρετικά τίθεσαι έξω από τα εθνικοκοινωνικά δρώμενα. Ούτε σε μια παρέα δεν έχεις θέση. Πρέπει να πάρεις θέση, υ­πέρ ή κατά, να ξέρεις πλήθος λεπτομερειών, όλες τις στατιστικές που αραδιάζουν οι τηλεπαρουσιαστές και οι ηλε­κτρονικοί υπολογιστές, να συμμερίζεσαι όλα αυτά τα σπουδαία, να τα υποστηρίζεις, να τα στηρίζεις, να τα ζεις με το σώμα σου το ίδιο, με την ψυχή σου, με πάθος, με φανατισμό άνευ όρων, άνευ ορίων (...).

2. Κατεξοχήν το φαινόμενο της ευνοιοκρατίας συναντιέται σε χώρες που είναι καθυστερημένες κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά ή σε χώρες που υπάρ­χει χάσμα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Είναι γεγονός πως ευνοιοκρατικά δε λειτουργούν μόνο πολιτικά πρόσωπα, αλλά και άλλα, διοικητές οργανισμών, κα­θηγητές Πανεπιστημίων κ.λπ. Οπωσδήποτε όμως το φαινόμενο είναι πολιτικό, γιατί σίγουρα η πολιτική εξουσία ευθύνεται για ό, τι συμβαίνει σε μια χώρα, γιατί αυτή καθορίζει το νομικό πλαίσιο, αυτή δίνει τους γενικούς προσανατολι­σμούς, τις ανάλογες κατευθύνσεις.

3. Ψεύδος και νοθεία στην έκφραση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Άλλα είναι τα αναληθή, τα ψεύτικα συναισθήματα και άλλα τα νόθα. Όταν λ.χ. σκόπιμα παίρνω την εξωτερική πρόσοψη της λύπης, για ν' αποκρύψω τα αληθινά εσωτε­ρικά γεγονότα του ψυχικού μου κόσμου, υποκρίνομαι, και η έκφραση μου είναι ένα ψεύδος, που μπορεί να μου προσφέρει, πολλές υπηρεσίες: να προσθέσει στην υπόληψή μου, ή στην τσέπη μου. Ούτε λυπούμαι ούτε θέλω να λυπηθώ, προσποιούμαι τον λυπημένο, για να επιτύχω σ' αυτήν ή σ' εκείνη την επιδίωξη μου. Στην περίπτωση του νόθου συναισθήματος η κατάσταση είναι διαφορετική. Εδώ είμαι τίμιος στις προθέσεις μου και προσπαθώ με ει­λικρίνεια να λυπηθώ για ένα περιστατικό (για το ατύχημα π.χ. ενός συναδέλφου μου), αλλά δεν το κατορθώνω- το «εσωτερικό» μου, το βάθος της ψυχής μου δεν παρακολουθεί (είτε γιατί άλλα, συνειδητά ή ασύνειδα, ελατήρια ε­μποδίζουν, είτε γιατί η φιλαλληλία ως αληθινό βίωμα είναι μέσα στον ψυχικό μου κόσμο μια φτωχή και ασήμαντη φλέβα). Ντύνομαι λοιπόν εξωτερικά τη λύπη, επειδή ντρέπομαι, φοβούμαι να προδοθώ, αλλά όλη η συμπεριφορά μου είναι απλούστατα μια ηθοποιία. Και στις δύο λοιπόν περιπτώσεις (του ψεύδους και της νοθείας) φορώ μια μά­σκα, παρουσιάζομαι εξωτερικά διαφορετικός από κείνον πού είμαι εσωτερικά. Άρα στο ψεύδος έχω στην ψυχή μου ένα γεγονός που με την πλαστή έκφραση το κρύβω, ενώ στη νοθεία μέσα μου υπάρχει κενό, η εξωτερική συμπε­ριφορά είναι μια φόρμα αδειανή.



Δ. Τι επιτυγχάνεται με τη χρήση του μικροπερίοδου λόγου στο ακόλουθο απόσπασμα;

Αλληλεγγύη είναι η μαγική λέξη. Αυτή δείχνει τη βαθμίδα πολιτισμού κάθε κοινωνίας. Απ' αυτήν εκπηγάζουν τα σπουδαία και καλά επιτεύγματά της. Αρκεί να μην επαναπαυθεί στο χρόνο της κρίσης. Πολιτισμός είναι η μύηση στη διάρκεια . Δημοκρατία είναι η συνειδητοποίηση ότι η κοινωνία οφείλει να αποκτήσει, άμεσα, θεσμική υπόσταση. Καλές κι ενθαρρυντικές οι δύο μικρές ειδήσεις, αλλά πόσες άλλες καλύπτονται από το σκότος; Τοπικές κοινωνίες: η μόνη λύση.