ΤΟ ΥΦΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ : Ένας ενδεικτικός οδηγός χαρακτηρισμού του ύφους του κειμένου

Επιμέλεια   :  Τσιαχρής  Κώστας  

ΠΩΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΥΜΕ  ΤΟ ΥΦΟΣ ΣΕ ΕΝΑ  ΚΕΙΜΕΝΟ 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ	ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ	ΑΠΟ  ΠΟΙΑ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΤΟ  ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΟΥΜΕ
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ	·         απλό , λιτό , φυσικό	·         απλό   λεξιλόγιο ·         μικροπερίοδος  λόγος ·         κυριαρχία παρατακτικής  σύνταξης ·         κυριαρχία  ρημάτων ·         ενεργητική  σύνταξη ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Παλιότερα η κοινωνία προστάτευε τα αγόρια σε κάποιο βαθμό από τις συνέ­πειες της αποτυχίας με το μύθο ότι τα αγόρια είναι εξυπνότερα από τα κορίτσια. Τα αγόρια έπρεπε vα ανταγωνίζονται μεταξύ τους αλλά δεν είχαν vα ανταγωνίζονται και τα κορίτσια. Κάθε φύλο ήταν προορισμένο για διαφορετικούς ρόλους και διαφορετικό τρόπο ζωής.
	·         σύνθετο , περίπλοκο , περίτεχνο , δυσνόητο , σκοτεινό	·         αφηρημένες  έννοιες ·         επιστημονικοί  όροι ·         παθητική  σύνταξη ·         κυριαρχία   ουσιαστικών και  επιθέτων ·         υποτακτική  σύνταξη -  διαδοχική  υπόταξη ·         μακροπερίοδος  λόγος ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Πάντως πρέπει να σημειώσω ότι οι αντιεθνικιστές, για να είναι συνεπείς προς τις διεθνιστικές αρχές τους και πειστικοί, δεν πρέπει να παραβλέπουν τον ενδεχομένως υπάρχοντα εθνικισμό της αντίπεραν όχθης, ιδίως όταν αυτός έχει εκδηλώσει, άμεσα ή έμμεσα, αλυτρωτικές και επεκτατικές προθέσεις. Διότι άλλως τον εξυπηρετούν εξ αντικειμένου, δηλαδή ενισχύουν «διεθνι­στικά» αυτόν τον εθνικισμό και καταντούν οιονεί συνεργοί του -με άλλες λέ­ξεις, «παίζουν το παιχνίδι του» (εις βάρος της δικής τους χώρας)-, οπότε ο μο­νόπλευρος και μονοδρομικός αντιεθνικισμός εμφανίζεται μεροληπτικός και αποβαίνει αναξιόπιστος.
	·         επίσημο  ,λόγιο , τυπικό , ουδέτερο	·         αφηρημένες  έννοιες και  επιστημονικοί  όροι ·         παθητική  σύνταξη ·         υποτακτική  σύνταξη  -διαδοχή  υπόταξη ·         γ΄ πρόσωπο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Όσον αφορά την πολιτιστική δημιουργία, επισημαίνεται η απώλεια του νοήματος, η οποία συμβαδίζει με την εγκατάλει­ψη της αναζήτησης της φόρμας -μιας φόρμας που είναι πάντα κάτι περισσότερο από απλή φόρμα, διότι, όπως έλεγε ο Ουγκό, αυτή είναι το «πραγματικό νόημα» που ανεβαίνει στην επιφάνεια.
	·         επιτηδευμένο , προσποιητό , πομπώδες , στομφώδες, ρητορικό	·         χρήση   σπάνιων  ή  εντυπωσιακών  λέξεων ·         κοσμητικά  επίθετα ·         κατάχρηση   εκφραστικών  μέσων ·         περίπλοκη  σύνταξη ·         χρήση   λέξεων  και  φράσεων από την  καθαρεύουσα ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Είναι πραγματικά άδικο να φορτώνεις στη ρητορεία - στη ρητορική, σω­στότερα - όσα εκπέμπονται από και τεκταίνονται στα φινιστρίνια της μικρής οθόνης. Επειδή, εκεί, ούτε λόγος υπάρχει, ούτε αντίλογος, ούτε διάλογος, αλλά ένας ορυμαγδός από ανθρώπους που, αντί να συζητούν, κραυγάζουν όλοι μαζί, σε τέτοιο σημείο ώστε όχι μόνο δεν μπορείς να καταλάβεις τι υπο­στηρίζει ο καθένας, αλλά ούτε καν ν' ακούσεις τι λένε οι ομαδόν ωρυόμενοι.
	·         γλαφυρό  ,  λογοτεχνικό ,λυρικό , ποιητικό	·         ποιητική   γλώσσα ·         εικονοπλαστικός  λόγος  ·         χρήση  εκφραστικών  μέσων ·         σημεία  στίξης ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ’ έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.
	·         ζωηρό  , προφορικό	·         μικροπερίοδος  λόγος ·         ασύνδετο   σχήμα ·         παρατακτική  σύνταξη ·         καθημερινές  λέξεις και  φράσεις ·         σημεία  στίξης ·         επιφωνήματα ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  :     Αλλά οι διακοπές τελειώνουν  και επιστρέφεις στην Αθήνα  χαρούμενος  που είσαι  σπίτι σου  , που ποτίζεις τα λουλούδια σου  , ταίζεις  τα γατιά σου και βλέπεις  τους φίλους σου  και τους γείτονες . Τότε κάνεις  το θανάσιμο σφάλμα  , ανοίγεις την τηλεόραση να ακούσεις  και να δεις τις ειδήσεις  των οκτώ. Την οθόνη σου γεμίζουν ένας  κύριος που φαίνεται  να σιδερώθηκε μαζί με τα ρούχα  του και μια κυρία στολισμένη σαν λατέρνα  και σε βομβαρδίζουν εναλλάξ  , αλλά με την ίδια σφοδρότητα  , με νούμερα φρικτά : τόσοι νεκροί στη Βοσνία , τόσοι πρόσφυγες , τόσοι  άστεγοι
ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ  ΚΑΙ  ΤΟΝ  ΤΟΝΟ	·         σοβαρό	·         απουσία  συναισθηματικής   φόρτισης  ,ουδέτερος  τόνος ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:      Παράλληλα  , με τη λακωνικότητα  ο λόγος γίνεται λιτός , σαφής , πυκνός και κυριολεκτικός . Οι αρετές   αυτές είναι σημαντικές , όχι  μόνο γιατί οι συνομιλητές  κατανοούν το περιεχόμενο του θέματος , αλλά και  γιατί διευκολύνεται η επιχειρηματολογία των διαλεγομένων . Με τον τρόπο  αυτό αποφεύγονται  οι παρανοήσεις , οι αοριστολογίες  , οι αμφίσημες φράσεις  και οι συνομιλητές  με σαφή γνώση των δεδομένων οδηγούνται  σε ασφαλή συμπεράσματα.
	·         εύθυμο ,χιουμοριστικό	·         δημιουργία   κωμικών  καταστάσεων ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  :  Σκέψου πόσα  πολλά  θα  χάσεις   , αν δε φροντίσεις  να  συνεχίσεις  την εκμάθηση των  αγγλικών . Και μόνο το γεγονός  ότι δε θα μπορείς  , αν και  κάτοικος  τουριστικής περιοχής , να συνεννοηθείς  με τις  δίμετρες  Σουηδέζες  , είναι  μεγάλο κακό!
	·         ειρωνικό, σαρκαστικό	·         χρήση  λέξεων  και φράσεων  με   ειρωνική   χροιά, καυτηριασμός  καταστάσεων ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  : Στις στοχαστικές τους δηλώσεις οι ηγέτες δεν παρέλειψαν να προσδιορίσουν και την ουσία των διαδηλωτών, πράγμα που δηλώνει, τουλάχιστον, τη φιλοσοφική ευαισθησία των ηγετών. Οι διαδηλωτές λοιπόν είναι, σύμφωνα με τα λεγόμενα των ευρωπαίων ηγετών, «εξτρεμιστές», «αναρχικοί», «εγκληματίες», «χούλιγκανς», «αλήτες», «διεστραμμένοι», «τρελοί», «περιφερόμενο τσίρκο» και άλλα παρόμοια, τα οποία δηλώνουν μάλλον ότι αυτήν τη φορά οι πολιτικοί ιθύ­νοντες φοβήθηκαν και έχασαν την ψυχραιμία τους, μπροστά στον κίνδυνο να απολέσουν την εικόνα των ανθρώπων που ξέρουν τι κάνουν, όταν χαμογελούν ευδαίμονες στην καθιερωμένη φωτογραφία που σφραγίζει το τέλος των Δια­σκέψεων Κορυφής
	·         μελαγχολικό, δραματικό, απαισιόδοξο	·         δημιουργία  έντονης  συναισθηματικής  φόρτισης ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Φορέας της  απόλυτης ταύτισης με μια «μεγάλη ιδέα», ένας Ιάπωνας υπαξιωματικός , έχοντας επιλέξει να πεθάνει ως πιλότος καμικάζι, έγραφε -μεταξύ άλ­λων- τα ακόλουθα στους αγαπημένους του, στις 28 Οκτωβρίου του 1944: «Αγαπημένοι μου γονείς, Σας παρακαλώ συγχαρείτε με. Μου έχει δοθεί η υπέροχη ευκαιρία να πεθάνω. Σήμερα είναι η τελευταία μου μέρα. Η μοίρα της πατρίδας μας εξαρτάται από την αποφασιστική μάχη στις  θάλασσες του νό­του, όπου θα πέσω από ένα άνθος από ακτινοβόλα κερασιά,... θα ήθελα αν μπορούσα να γεννηθώ επτά φορές, κάθε φορά για να καταστρέφω τον εχθρό,... Γονείς μου, σας ευχαριστώ για τα είκοσι τρία χρόνια που με μεγαλώνατε και με εμπνέατε.... Να με θυμάστε με καλοσύνη και να ξέρετε ότι ο Ισάο σας πέθανε για την πατρίδα μας. Αυτή είναι η τελευταία μου επιθυμία, και δεν υπάρχει τί­ποτα άλλο που να θέλω...».
	·         διδακτικό, συμβουλευτικό , παραινετικό	·         ο  συγγραφέας   συμβουλεύει  ή  παρακινεί   τον  αναγνώστη ·         χρήση   β’   προσώπου χρήση  προστακτικής  ή  προτρεπτικής-αποτρεπτικής  υποτακτικής  ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Αν ισχύει αυτό, πρέπει οπωσδήποτε να αναρωτηθείτε για κάποια θέματα. Σκεφτείτε, αρχικά, αν παραμελείτε τα μαθήματά σας, για να μπείτε στο διαδίκτυο. Επίσης, να σας απασχολήσει αν μένετε ξύπνιοι ως αργά, επειδή περιηγείστε στο διαδίκτυο, ενώ την άλλη μέρα έχετε σχολείο. Ένα άλλο κύριο ερώτημα είναι αν έχετε χάσει την επαφή με τους φίλους σας στον πραγματικό κόσμο, επειδή προτιμάτε να είστε στο διαδίκτυο. Από την άλλη, αισθάνεστε θυμωμένοι, απογοητευμένοι ή ευέξαπτοι, όταν δε βρίσκεστε στον υπολογιστή σας; Τέλος, είστε μυστικοπαθείς σχετικά με το χρόνο που περνάτε στο διαδίκτυο και λέτε ψέματα, όταν σας ρωτάνε γι' αυτό;
	·         απολογητικό	ο  συγγραφέας  απολογείται  για  κάτι χρήση  α΄ ενικού  προσώπου ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  : Λυπάμαι για ό,τι έκανα. Μου αξίζει αυτό. Ελπίζω ο Χριστός να με συγχωρήσει. Τρέμω ολόκλη­ρος. Όμως υπάρχουν άνθρωποι εδώ μέσα που αυτο­κτονούν, άλλοι που χάνουν σιγά σιγά τα λογικά τους... Όταν ακούω πολιτικούς να υπόσχονται σκληρότερο σωφρονιστικό σύστημα, κουνάω το κεφάλι μου κατάπλη­κτος
	·         εξομολογητικό	χρήση  α΄ ενικού  προσώπου παράθεση   προσωπικών  εμπειριών έκφραση  προσωπικών  συναισθημάτων ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Σας παρακαλώ να με συγχωρήσετε που μνημονεύω εδώ προσωπικές εμπειρίες- δεν έχω άλλο πειραματόζωο από εμένα. Και η προσωπική μου εμπειρία μου δείχνει πως το πράγμα που με βοήθησε, περισσότερο από κάθε άλλο, δεν ήταν οι αφηρημένοι στοχασμοί ενός διανοουμένου, αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σ' έναν κόσμο ζωντανών και περασμένων ανθρώπων- στα έργα τους, στις φωνές τους, στο ρυθμό τους, στη δροσιά τους. Αυτός ο κόσμος, όλος μαζί, μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαι μια αδέσποτη μονάδα, ένα άχερο στ' αλώνι.