ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ [ΕΝΟΤΗΤΕΣ 16η-17η]

                        ΑΡΧΑΙΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ   ΚΡΙΤΗΡΙΟ  ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΘΕΜΑΤΩΝ : ΤΣΙΑΧΡΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ   

Α.ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ   Α 1.1·8, 1252a1-7· b27-32 - Α 1.10-11, 1253a7-18

Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία  ἡ πολιτική. […]

Ἡ δ’ ἐκ πλειόνων κωμῶν κοινωνία τέλειος πόλις, ἤδη πάσης ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ὡς ἔπος εἰπεῖν, γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν. Διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι. Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων, ἡ δὲ φύσις τέλος ἐστίν.

Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. Οὐθὲν γάρ, ὡς φαμέν, μάτην ἡ φύσις ποιεῖ· λόγον δὲ μόνον ἄνθρωπος ἔχει τῶν ζῴων· ἡ μὲν οὖν φωνὴ τοῦ λυπηροῦ καὶ ἡδέος ἐστὶ σημεῖον, διὸ καὶ τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει ζῴοις (μέχρι γὰρ  τούτου ἡ φύσις αὐτῶν ἐλήλυθε, τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέος καὶ ταῦτα σημαίνειν ἀλλήλοις), ὁ δὲ λόγος ἐπὶ τῷ δηλοῦν ἐστι τὸ συμφέρον καὶ τὸ βλαβερόν, ὥστε καὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον· τοῦτο γὰρ πρὸς τὰ ἄλλα ζῷα τοῖς ἀνθρώποις ἴδιον, τὸ μόνον ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ καὶ δικαίου καὶ ἀδίκου καὶ τῶν ἄλλων αἴσθησιν ἔχειν· ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α.Να   επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων, με βάση  το  κείμενο  που σας δόθηκε. Να   τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας με  αναφορά   στο  κείμενο  [10 μονάδες : 5+5]  

1.      Όλες  οι ενέργειες  των ανθρώπων  είναι, κατά  τον Αριστοτέλη,  σκόπιμες 

2.      Όλες  οι  συμβιωτικές   ομάδες  υπολείπονται  σε σχέση  με  την  πόλη  

3.      Η  πόλη  υπάρχει  για να εξασφαλίζει   στον άνθρωπο  την επιβίωση 

4.      Η   ιδιότητα   του  πολιτικού   όντος   νοείται με τον ίδιο  ακριβώς  τρόπο και για τον άνθρωπο και για  τα  αγελαία   ζώα  

5.      Η αποδοχή  των  ηθικών  εννοιών από  τους ανθρώπους   αποτελεί  απαραίτητη προϋπόθεση  για  τη   συγκρότηση  των  πολιτικών  κοινωνιών 

Β1.Ποια  σχέση  υπάρχει  ανάμεσα  στην  πόλη  και στις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες, σύμφωνα  με τις δύο πρώτες  παραγράφους  του κειμένου;                          [10 μονάδες]

Β2. Να  συγκρίνετε   την  κοινωνία  των  ζώων με εκείνη  των ανθρώπων  ως προς : α) τα   κοινά  τους  στοιχεία β) τις   διαφορές  τους ως προς το βασικό εργαλείο με  το οποίο  τις  εφοδίασε  η φύση  και  τον  σκοπό  που επιτελεί το εργαλείο  αυτό  σε κάθε  περίπτωση, με  βάση  την τρίτη  παράγραφο  του κειμένου  [10 μονάδες]

Β3. Να   επιβεβαιώσετε  ή να  διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων     [10 μονάδες]

1.      Ένα  από τα στοιχεία  που επηρέασαν  καταλυτικά  την  προσωπικότητα  του  Αριστοτέλη ήταν  η  επαγγελματική  ιδιότητα  του πατέρα  του
2.      Ο  Πλάτωνας  ονόμαζε  τον  Αριστοτέλη «αναγνώστη»  , επειδή  ο τελευταίος  έμενε   συχνά  και  διάβαζε  στο σπίτι του, αντί να πηγαίνει  στο μάθημα
3.      Ο  Αριστοτέλης   δεν ασκούσε  κριτική στις απόψεις  του  Πλάτωνα, επειδή   σεβόταν  τον δάσκαλό  του
4.      Ένα  από τα έργα  που συνέθεσε  ο Αριστοτέλης , κατά  τη διάρκεια  της δεύτερης παραμονής του στην Αθήνα, ήταν  το έργο  «Περί γενέσεως και  φθορᾶς»
5.      Ο  Δημόκριτος, ο μεγάλος  ατομικός  φιλόσοφος  του 5^ου/4^ου αι.π.Χ.  είχε  πει  , αναφερόμενος  στην ευδαιμονία, «ἦθος   ἀνθρώπῳ  δαίμων» 

Β4. α] τέλος  , σημεῖον, οἰκίαν  :  Να   γράψετε  μία  πρόταση στα  νέα  ελληνικά  με  διαφορετική  σημασία  από αυτή που έχουν οι λέξεις  στο αρχαίο  κείμενο  (3 μονάδες)   β] Να  εντοπίσετε  στο αρχαίο κείμενο  τις  λέξεις που αποδίδουν  τις  αντίστοιχες λέξεις ή φράσης    της  νέας  ελληνικής : επιδιώκω, συγκροτούμαι, ευχάριστος, χωριό,  ολοκληρωμένος, ιδιαίτερο  γνώρισμα,  απόδειξη   ( 7 μονάδες)                               [10 μονάδες]

Β5. Στο   ακόλουθο  απόσπασμα  ο  Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τον διάλογο ανάμεσα στον πάμπλουτο Κροίσο και τον Σόλωνα, έναν από τους επτά σοφούς. Να συγκρίνετε όσα λέει ο Σόλων για την αυτάρκεια μιας πόλης και  ενός  ανθρώπου  με την αναφορά του Αριστοτέλη  στην αυτάρκεια και όσα μάθατε γι’ αυτήν.   [10  μονάδες] 

Με αυτούς τους όρους, Κροίσε, ο άνθρωπος είναι έρμαιο της τύχης. Σ’ εμένα βέβαια εσύ φανερώνεσαι  να έχεις πολλά πλούτη και να είσαι βασιλιάς πολλών ανθρώπων. Όμως εκείνο που ρωτάς  ακόμη δεν είμαι σε θέση να το πω, πριν μάθω πως είχες καλά τέλη. Γιατί δεν είναι ασφαλώς πιο  ευτυχισμένος ο πολύ πλούσιος από εκείνον που έχει το καθημερινό του, εκτός κι αν του μείνει η τύχη πιστή και τελειώσει τη ζωή του μέσα σε όλα τα αγαθά του. Γιατί υπάρχουν ζάπλουτοι άνθρωποι, δυστυχισμένοι όμως, και άλλοι με μετρημένα αγαθά, αλλά ευτυχείς. Ο πολύ πλούσιος, δύστυχος όμως, σε δύο σημεία μόνον ξεπερνά τον ευτυχισμένο, ενώ αυτός τον πλούσιο και δυστυχισμένο σε πολλά. Ο πρώτος έχει πιο πολλά μέσα να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του και για να σηκώσει μια συμφορά μεγάλη που τον βρήκε, περισσότερη δύναμη. Όμως ο άλλος τον ξεπερνά στα ακόλουθα σημεία: τη συμφορά και τις επιθυμίες του δεν έχει όμοια δύναμη να τις βαστάξει, από αυτά όμως τον προστατεύει η ευτυχία. ούτε σακάτης είναι ούτε άρρωστος ούτε συφοριασμένος, αλλά καλότεκνος, ωραίος. Και αν πλάι σ’ αυτά τύχει να έχει και καλά τέλη στη ζωή του, αυτός είναι εκείνος που ζητάς, ο άξιος να ονομάζεται ευτυχισμένος. Πριν όμως πεθάνει κάποιος, πρέπει να διστάζει κανείς και να μη τον λέει ευτυχισμένο, αλλά πως του χαμογελά η τύχη. Γιατί όλα αυτά που είπαμε, να βρεθούν συγκεντρωμένα σε έναν άνθρωπο είναι αδύνατο, όπως καμιά χώρα δεν είναι αυτάρκης παράγοντας σε ό,τι της χρειάζεται, αλλά άλλα αγαθά τα έχει κι άλλα της λείπουν. εκείνη που θα τύχει να έχει τα πιο πολλά αγαθά, αυτή είναι και η καλύτερη. Έτσι και του ανθρώπου η ύπαρξη, μία προς μία, καμία δεν είναι αυτάρκης. Γιατί το ένα το έχει, το άλλο της λείπει. Και όποιος τύχει, όσο ζει, να έχει τα πιο πολλά αγαθά, κι ύστερα να βρει και καλά τέλη στη ζωή του, αυτός για μένα, βασιλιά, αξίζει να φέρνει τον τίτλο αυτόν.

Β.  ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

                     ΠΛΑΤΩΝ , ΓΟΡΓΙΑΣ , 527b – d

Στο τέλος του  φιλοσοφικού   διαλόγου  «Γοργίας» , όπου  ο  Σωκράτης συνομιλεί με τον σοφιστή  Γοργία,  ο  φιλόσοφος   αιτιολογώντας   τις ηθικές του επιλογές, αναφέρεται   στην   προσδοκία της μεταθανάτιας ανταμοιβής   ως  κίνητρο για  έναν ενάρετο βίο  και  δίνει  συμβουλές  στους  συνομιλητές  του

Νῦν δὲ ὁρᾷς ὅτι τρεῖς ὄντες ὑμεῖς, οἵπερ σοφώτατοί ἐστε τῶν νῦν Ἑλλήνων, σύ τε καὶ Πῶλος καὶ Γοργίας, οὐκ ἔχετε ἀποδεῖξαι ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον, ὅσπερ καὶ ἐκεῖσε φαίνεται συμφέρων. ἀλλ’ ἐν τοσούτοις λόγοις τῶν ἄλλων ἐλεγχομένων μόνος οὗτος ἠρεμεῖ ὁ λόγος, ὡς εὐλαβητέον ἐστὶν τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι, καὶ παντὸς μᾶλλον ἀνδρὶ μελετητέον οὐ τὸ δοκεῖν εἶναι ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ εἶναι, καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ· ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι [δίκαιον]  καὶ  κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺς ἄλλους, καὶ περὶ ὀλίγους καὶ περὶ πολλούς, φευκτέον· καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί, καὶ τῇ ἄλλῃ πάσῃ πράξει. ἐμοὶ οὖν πειθόμενος ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενος εὐδαιμονήσεις καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας, ὡς ὁ λόγος σημαίνει. καὶ ἔασόν τινά σου καταφρονῆσαι ὡς ἀνοήτου καὶ προπηλακίσαι, ἐὰν βούληται[..] .οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖς καλὸς κἀγαθός, ἀσκῶν ἀρετήν

                                                    ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1.Να   μεταφράσετε  το απόσπασμα «νῦν δὲ ὁρᾷς ὅτι ....καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ»   [10 μονάδες]

Α2. Ποιες   συμβουλές  δίνει ο  Σωκράτης  στους  συνομιλητές  του όσον αφορά  τον  ωφελιμότερο  τρόπο ζωής ;  [10 μονάδες]

Β1. «ἐμοὶ οὖν πειθόμενος ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενος εὐδαιμονήσεις καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας, ὡς ὁ λόγος σημαίνει» : Σε όλους τους  ρηματικούς τύπους  της ενεργητικής  φωνής  να  γράψετε  το  γ΄ενικό  πρόσωπο  της  προστακτικής  του  Ενεστώτα  [5 μονάδες]

Β2. «ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι [δίκαιον]  καὶ  κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺς ἄλλους, καὶ περὶ ὀλίγους καὶ περὶ πολλούς, φευκτέον·» : Σε  όλα  τα επίθετα  του αποσπάσματος  που σχηματίζουν παραθετικά  να  γράψετε   τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό  και υπερθετικό  βαθμό  [5 μονάδες]

Γ1.α]  «καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί» : Να  αναλύσετε  το ρηματικό  επίθετο  σε ισοδύναμη  έκφραση  [2 μονάδες]   β] ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον  ,  ὡς ὁ λόγος σημαίνει  :  Ποιο  είναι  το είδος  των δύο  προτάσεων που εισάγονται  με το  ὡς  και  ποια  η συντακτική  λειτουργία  της καθεμίας  ;  [4 μονάδες]

Γ2. οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖς καλὸς κἀγαθός, ἀσκῶν ἀρετήν  : α]Να συμπτύξετε  την υποθετική πρόταση  σε μετοχή [2 μονάδες]   β]Αφού  κάνετε τη σύμπτυξη, να  μετατρέψετε   μόνο  την  απόδοση του  υποθετικού  λόγου  , ώστε να δηλώνεται  το  μη πραγματικό  [2 μονάδες]