ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 2ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ :  ΤΣΙΑΧΡΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

Α.Να   επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων, με βάση  το  κείμενο  που σας δόθηκε. Να   τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας με  αναφορά   στο  κείμενο  [10 μονάδες : 5+5]  

      1.      ΣΩΣΤΟ  : τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες
2.      ΣΩΣΤΟ :  ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας
3.      ΛΑΘΟΣ :  οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν
4.      ΛΑΘΟΣ  :  Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον
5.      ΣΩΣΤΟ :  ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν.

Β1.Ποια  σχέση  υπάρχει  ανάμεσα  στην  πόλη  και στις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες, σύμφωνα  με τις δύο πρώτες  παραγράφους  του κειμένου;                          [10 μονάδες]

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

·         Κατ’ αρχάς, παρατηρούμε  ότι  η  πόλη είναι  μία  μορφή  συμβιωτικής  ομάδας . Η  έννοια «κοινωνία»  αποτελεί  το προσεχές  γένος  της  πόλης  (πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν) 

·         Όπως  όλες  οι συμβιωτικές  ομάδες, έτσι και η πόλη  στοχεύει  σε  κάποιο  αγαθό , αυτό που  η καθεμία  κρίνει  ως αγαθό για την ίδια  (πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν) 

·         Ωστόσο, η  πόλη  διαφέρει  από τις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες ως προς τα εξής :  α] ποιοτικά : είναι ανώτερη  από αυτές, επειδή αποτελεί  την ολοκλήρωσή τους  (ἡ πασῶν κυριωτάτη / Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων ) β] ποσοτικά : περικλείει  όλες τις μικρότερες  κοινωνικές  οντότητες ,όπως είναι η οικογένεια και το χωριό  (πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας)  γ] στο είδος  του σκοπού : η πόλη επιδιώκει  την  ευδαιμονία του συνόλου  των πολιτών, γεγονός  που αποτελεί  το υπέρτατο  αγαθό (μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων  /  γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν) . Αντιθέτως , οι άλλες  κοινωνικές  ομάδες   εξασφαλίζουν   μόνο  την επιβίωση , το  ζῆν. Συνεπώς , γίνεται αντιληπτή μία αναλογία  ανάμεσα  στην ιεράρχηση  των κοινωνικών  οντοτήτων και  στον σκοπό  που αυτές  επιδιώκουν : όσο  ανώτερη είναι μία  κοινωνική  οντότητα (στην προκειμένη περίπτωση η πόλη)  τόσο  ανώτερος είναι και ο σκοπός  που εκπληρώνει 

·      Επιπλέον, η πόλη  γενετικά  έχει  συγκροτηθεί  από τη συνένωση  περισσότερων  χωριών (ἐκ πλειόνων κωμῶν) .Αντιστοίχως, εννοείται  ότι  και  η  κώμη , το χωριό,  συγκροτήθηκε  από  τη συνένωση  περισσότερων  οικογενειών .Επειδή  ,λοιπόν, η πόλη  αποτελεί   την  ολοκλήρωση  αυτού  του εξελικτικού  κύκλου των ανθρώπινων  κοινωνιών (Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων), χαρακτηρίζεται  ως  «τέλειος»  κοινωνία.

·    Τέλος, όπως  οι πρώτες  κοινωνικές   ομάδες  υπάρχουν εκ φύσεως, το ίδιο συμβαίνει και με την πόλη , εφόσον  αυτή, όπως ειπώθηκε πριν, συνιστά  την κατάληξη  της εξελικτικής πορείας  των  συμβιωτικών ομάδων (Διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι)

Β2. Να  συγκρίνετε   την  κοινωνία  των  ζώων με εκείνη  των ανθρώπων  ...

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

      ·         Ο Αριστοτέλης αναφέρεται  στην τρίτη  παράγραφο  σε  δύο  είδη κοινωνίας : α] την κοινωνία  των ζώων  β] την κοινωνία  των ανθρώπων , και προσπαθεί να  δείξει  την ποιοτική διαφορά  της δεύτερης έναντι  της πρώτης
·         Κοινό   στοιχείο  των δύο  κοινωνιών  είναι  :  α]η  φυσική τους  προέλευση  β] η επιτέλεση  ενός σκοπού  γ]ο εφοδιασμός τους από  τη φύση  με ένα βασικό  εργαλείο [φωνή  στην περίπτωση των ζώων, λόγος στην περίπτωση του ανθρώπου]  δ] ο χαρακτηρισμός  τόσο του ανθρώπου όσο και των αγελαίων  ζώων ως  «πολιτικών» , με την έννοια ότι αναλαμβάνουν από κοινού  μία δραστηριότητα
·         Βασικές  διαφορές μεταξύ τους είναι : α] στην περίπτωση  των αγελαίων ζώων το επίθετο «πολιτικός»  εκφράζει  μόνο την από  κοινού ανάληψη μιας δραστηριότητας  , ενώ στην περίπτωση  του ανθρώπου τη συμμετοχή σε πιο σύνθετες  κοινωνικές  διεργασίες . Γι’ αυτό  χρησιμοποιείται  και το  επίρρημα «μᾶλλον»  β]Το εργαλείο με το οποίο εφοδιάστηκαν από τη φύση διαφέρει ως προς την αποτελεσματικότητά του : η φωνή δίνει  τη δυνατότητα στα ζώα να αντιλαμβάνονται  μόνο  τις έννοιες  του ευχάριστου και του δυσάρεστου (τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέος) ,έννοιες οι οποίες σχετίζονται με τις  βιολογικές  ορμές  τους και  ικανοποιούν  τον στόχο  της επιβίωσης .Αντιθέτως, ο  λόγος , τόσο ως  λογική σκέψη όσο  και  ως ικανότητα έκφρασης της σκέψης αυτής, καθιστά τον άνθρωπο ικανό να  αντιλαμβάνεται  ανώτερες , ηθικές  έννοιες  (ωφέλιμο – βλαβερό , καλό –κακό, δίκαιο –άδικο)  και με τη συμμετοχή του  σε  αυτές (εννοείται  στη θετική  πλευρά   κάθε ζεύγους) να  συγκροτεί  πολιτειακά  οργανωμένες  κοινωνίες (ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν) .Έτσι, εκπληρώνει έναν  ποιοτικά ανώτερο  στόχο, σε σύγκριση με  τα ζώα, την  ευδαιμονία

Β3. Να   επιβεβαιώσετε  ή να  διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων     [10 μονάδες]

      1.      ΣΩΣΤΟ
2.      ΣΩΣΤΟ
3.      ΛΑΘΟΣ
4.      ΛΑΘΟΣ
5.      ΛΑΘΟΣ

Β4. α]

      ·         τέλος : Η κυβέρνηση  αποφάσισε  την αύξηση  των τελών  κυκλοφορίας·         σημεῖον : Δε βρέθηκε σημείο επαφής  στη μεταξύ τους διαφορά·         οἰκίαν : Η οικία του πρέσβη βρίσκεται στην Οδό Βασιλίσσης  Σοφίας

β]

      ·         επιδιώκω :  στοχάζονται·         συγκροτούμαι :  συνεστηκυῖαν·         ευχάριστος : ἡδέος·         χωριό : κωμῶν·         ολοκληρωμένος : τέλειος
·         ιδιαίτερο  γνώρισμα  : ἴδιον·         απόδειξη   : σημεῖον

Β5. Στο   ακόλουθο  απόσπασμα  ο  Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τον διάλογο ανάμεσα στον πάμπλουτο Κροίσο και τον Σόλωνα, έναν από τους επτά σοφούς. Να συγκρίνετε όσα λέει ο Σόλων για την αυτάρκεια μιας πόλης και  ενός  ανθρώπου  με την αναφορά του Αριστοτέλη  στην αυτάρκεια και όσα μάθατε γι’ αυτήν.   [10  μονάδες] 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ   ΑΠΑΝΤΗΣΗ

   ·  Ο  Αριστοτέλης μιλώντας  για την πόλη-κράτος υποστηρίζει  ότι  έχει  συγκροτηθεί  από τη συνένωση περισσότερων χωριών  και  αποτελεί  μία ολοκληρωμένη μορφή  κοινωνίας (τέλειος  κοινωνία), η οποία  έχει  επιτύχει  την ύψιστη  αυτάρκεια  (ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας) , μέσω  της οποίας   οδηγείται  στην εξασφάλιση  του  εὖ ζῆν

   ·  Με  τον  όρο  «αυτάρκεια», ο οποίος  προήλθε  ετυμολογικά από  την  αντωνυμία αὐτός  και το ρήμα ἀρκῶ ,  δηλώνεται   κάτι  που από  μόνο  του είναι τέλειο αγαθό ,που και μόνο του κάνει  τη ζωή άξια να  τη ζήσει κανείς  ,έχοντας  το αίσθημα  ότι δεν έχει ανάγκη από κάτι άλλο. Όσον αφορά  στην πόλη, με  την αυτάρκεια  δηλώνεται η επάρκεια των αγαθών που είναι απαραίτητα για την απόκτηση και διατήρηση της συλλογικής ευτυχίας (εὐδαιμονίας). Πρόκειται για αγαθά εξωτερικά (υλικά), σωματικά και ψυχικά. Η αυτάρκεια μιας πόλης εξαρτάται α) από τη γεωγραφική της θέση, ώστε να εξασφαλίζονται υλικά αγαθά, β) από το έμψυχο, ανθρώπινο δυναμικό που διασφαλίζει την άμυνα της πόλης-κράτους και γ) από το σύστημα χρηστής διοίκησης και απονομής δικαιοσύνης, που εγγυάται την εσωτερική συνοχή της πόλης.
·         Από  την άλλη πλευρά, στο απόσπασμα από την Ιστορία  του  Ηροδότου , ο Σόλων  υποστηρίζει  ότι   για να θεωρηθεί ένας άνθρωπος  ευτυχισμένος, θα πρέπει πρώτα να  έχει  έναν  ευτυχισμένο θάνατο. Επομένως, συσχετίζει  την ευτυχία  με  την αίσια  ολοκλήρωση   του ανθρώπινου βίου. Καταλήγει, μάλιστα, στη διαπίστωση ότι  καμία πόλη  και κανένας  άνθρωπος δεν μπορούν   να είναι αυτάρκεις
·         Από τη σύγκριση των δύο αποσπασμάτων παρατηρούμε ότι τόσο ο  Αριστοτέλης όσο και ο Σόλων συσχετίζουν την έννοια της αυτάρκειας  με  τον άνθρωπο και την πολιτική  κοινωνία. Ωστόσο, ο  Αριστοτέλης  υποστηρίζει  ότι  η έννοια  της  αυτάρκειας  στον απόλυτο βαθμό της μπορεί να  επιτευχθεί μόνο μέσα στο πλαίσιο  της πόλης- κράτους. Η πόλη μπορεί να  προσεγγίσει  την  αυτάρκεια και να  εξασφαλίσει στον πολίτη   την ευδαιμονία. Από την άλλη πλευρά, ο Σόλων διατείνεται  ότι  δεν υπάρχει πόλη που να μπορεί να γίνει απόλυτα αυτάρκης, αφού  κάποια  αγαθά  θα  τα έχει και κάποια  θα τα  στερείται. Συνεπώς, για τον Σόλωνα η έννοια της αυτάρκειας είναι σχετική . Αυτάρκης μπορεί να  χαρακτηριστεί  εκείνη η πόλη  που έχει  τα πιο πολλά  αγαθά και όχι  τα πάντα. Με  αντίστοιχο  τρόπο, απολύτως  αυτάρκης  άνθρωπος  δεν είναι δυνατό να βρεθεί, σύμφωνα με τον Σόλωνα, αφού πάντοτε  θα του λείπουν κάποια  αγαθά. Αυτάρκης μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο εκείνος  που θα έχει  τα  πιο  πολλά αγαθά  κατά  τη διάρκεια  της ζωής του και θα έχει έναν καλό θάνατο.
·         Παρατηρούμε λοιπόν τη διαφορά  όσον αφορά στην προσέγγιση της έννοιας  της αυτάρκειας από τους  δύο άνδρες. Εντούτοις,  φαίνεται  ότι και οι δύο   θεωρούν   την αυτάρκεια , είτε  στην απολυτότητα είτε στη σχετικότητά  της , ως  απαραίτητη  προϋπόθεση  για  την απόκτηση  της ευδαιμονίας  

ΑΔΙΔΑΚΤΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

                                                     ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1.

Τώρα  όμως διαπιστώνεις ότι  εσείς οι  τρεις , που είστε οι  πιο σοφοί από τους  τωρινούς Έλληνες, και συ και ο Πώλος και ο  Γοργίας, δεν μπορείτε να αποδείξετε  ότι πρέπει να  ακολουθούμε κάποιον άλλο τρόπο  ζωής παρά  αυτόν , ο  οποίος  ακριβώς φαίνεται ωφέλιμος  και σε εκείνη την περίπτωση ( εννοείται  στην άλλη ζωή) . Αλλά  ανάμεσα  σε τόσους λόγους,  ενώ οι  άλλοι  αποδείχτηκαν εσφαλμένοι, μόνος  αυτός  παραμένει σταθερός ,ότι  πρέπει δηλαδή να προσέχουμε περισσότερο ώστε να μην αδικούμε παρά να μην αδικούμαστε και  ότι  ο άνδρας πρέπει να φροντίζει  περισσότερο  από όλα τα άλλα όχι να φαίνεται  ότι είναι δίκαιος , αλλά να είναι πραγματικά  και  στην ιδιωτική και  στη   δημόσια ζωή του.

Α2. Πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο  για  το  πώς  δε  θα αδικούν παρά  για  το πώς δε θα αδικηθούν

     ·  Να φροντίζουν  να  μη   δίνουν απλώς την εντύπωση  ότι  είναι  ενάρετοι, αλλά  να ακολουθούν έμπρακτα  τον δρόμο  της ηθικής
·   Αν όμως κάποιος διαπράξει κάτι κακό, πρέπει να τιμωρείται και μέσω της  τιμωρίας , ακόμη κι αν δεν είναι δίκαιος, να  γίνεται
·       Να  αποφεύγουν να κολακεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους, είτε αυτοί είναι λίγοι είτε πολλοί
·   Να  χρησιμοποιούν τη ρητορική τέχνη  και  όλες  τις  ενέργειές  τους  με σκοπό να υπηρετούν  τη δικαιοσύνη
·    Ο  Σωκράτης τους συμβουλεύει ακόμη να  ακολουθήσουν  τον τρόπο σκέψης του, ώστε να  γίνουν ευτυχισμένοι  και στην επίγεια και  στη μεταθανάτια  ζωή
·       Τέλος, να  μη δίνουν σημασία  σε όσους τους περιφρονούν ως  ανόητους  και  τους  εξυβρίζουν, αφού  κατά την άποψή του ένας  πραγματικά ενάρετος  άνθρωπος  δεν μπορεί να πάθει κανένα  κακό από  τέτοιες  επιθέσεις 

Β1.

      ·         ἀκολουθείτω
·         εὐδαιμονείτω
·         ζήτω
·         τελευτάτω
·         σημαινέτω

Β2.

      ·         κακός , κακίων (χείρων) ,  κάκιστος (χείριστος)
·         ἀγαθόν , βέλτιον , βέλτιστον  (και άλλα)
·         δίκαιον, δικαιότερον, δικαιότατον
·         ὀλίγους, μείονας (μείους), ὀλιγίστους
·         πολλούς,  πλείονας (πλείους), πλείστους 

Γ1.

·         α]δεῖ  χρῆσθαι
·     β] ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον : δευτερεύουσα  ονοματική  ειδική πρόταση, αντικείμενο στο απαρέμφατο ἀποδεῖξαιὡς ὁ λόγος σημαίνει   : δευτερεύουσα  αναφορική  παραβολική  πρόταση  που λειτουργεί  ως επιρρηματικός  προσδιορισμός  του τρόπου  στο  ρήμα  εὐδαιμονήσεις

Γ2.

      ·         α] τῷ ὄντι   ὤν   καλὸς κἀγαθός·         β] οὐδὲν γὰρ δεινὸν  ἄν  ἒπαθες  τῷ ὄντι   ὤν   καλὸς κἀγαθός , ἀσκῶν ἀρετήν