ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ    ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ  ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΘΕΜΑΤΩΝ : ΚΩΣΤΑΣ  ΤΣΙΑΧΡΗΣ 

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ   : ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ   ΗΘΙΚΑ  ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ    

Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. Οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ  τοῦ ἔθους.

Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ’ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 

Α.Να   επιβεβαιώσετε  ή να  διαψεύσετε  το  περιεχόμενο   των ακόλουθων  φράσεων  , με  βάση το  κείμενο.  Να  τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας  με αναφορές  στο κείμενο   [10 μονάδες] 

       i.            Η  διανοητική  αρετή  δεν χρειάζεται  την εμπειρία  και τον χρόνο  

    ii.            Η  λέξη  «ἔθος»  παράγεται  ετυμολογικά  από την λέξη  «ἦθος»

 iii.            Παρόλο  που  οι  ηθικές  αρετές  δεν είναι έμφυτες, υπάρχουν στον άνθρωπο ως φυσική προδιάθεση 

 iv.            Τις  αισθήσεις  τις   αποκτούμε   μέσα  από  τη χρήση  τους 

    v.            Και  στην περίπτωση  των  φυσικών πραγμάτων και στην περίπτωση των αρετών  η δύναμη  προηγείται  χρονικά  της  ενέργειας 

Β1. Αφού   σχολιάσετε  αναλυτικά  το περιεχόμενο  των αριστοτελικών   εννοιών « δύναμις» - «ενέργεια», να  δείξετε  : α] με ποια  χρονική σειρά  εκδηλώνονται οι έννοιες  αυτές    στις  φυσικές  ιδιότητες  ,  στις  ηθικές  αρετές  και στις  τέχνες     β] με ποια  παραδείγματα  στηρίζει  ο  φιλόσοφος  την άποψή του για κάθε περίπτωση    [10 μονάδες:  3+ 4+ 3 ]  

Β2. α] «Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται»  : Με ποια  επιχειρήματα   αποδεικνύει  ο  φιλόσοφος  την παραπάνω  άποψη  στην πρώτη παράγραφο  του κειμένου; β] «πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ  τοῦ ἔθους» : Να  αναδείξετε  την αντίθεση  που υπάρχει  στη φράση  αυτή  και να εξηγήσετε  τι  ακριβώς  εννοεί  ο  Αριστοτέλης    [10 μονάδες :  5+5]

Β3.Να   επιλέξετε  τη σωστή  από τις  τρεις απαντήσεις      [10 μονάδες] 

1.     Το πιο  μεγάλο  αγαθό για το οποίο  μίλησε ο  Αριστοτέλης  στο  Α΄βιβλίο  των  Ηθικών Νικομαχείων  του  είναι  ............	α.Η  αυτάρκεια
	β.Η αρετή
	γ. Η  ευδαιμονία
2.     Αυτός  που υποστήριξε ότι «εὐδαιμονίη   ψυχῆς  καί κακοδαιμονίη» ήταν  ο.........	α.Ο  Δημόκριτος
	β.Ο  Ηράκλειτος
	γ. Ο  Αριστοτέλης
3.     Η σχολή που ίδρυσε  ο Θεόφραστος και  η  οποία  διαφύλαξε και πρόβαλε τις  διδασκαλίες  του Αριστοτέλη πήρε το όνομα ...........	α.Λύκειο
	β.Στοά
	γ.Περίπατος
4.     Ο  Ερμίας  ήταν ......	α.Φίλος και του Αριστοτέλη και του Φιλίππου
	β.Φίλος του Φιλίππου
	γ.Φίλος  του Αριστοτέλη
5.     Ο  ορισμός του Αριστοτέλη για  την ευδαιμονία  δείχνει ........	α.Ότι  ο  Θεός  χαρίζει στον άνθρωπο  την ευδαιμονία
	β.Ότι  οι άνθρωποι μπορούν να  εξασφαλίσουν την ευδαιμονία μόνο με την κατάκτηση της αρετής
	γ.Ότι  η ευδαιμονία είναι αποτέλεσμα  της αυτάρκειας

Β4. α ] κάτω,  δῆλον , ὕστερον,  σώφρονες:  Να   γράψετε  τα αντώνυμά  τους   στα αρχαία  ελληνικά    β]Να     συσχετίσετε  τις  λέξεις   της νέας  ελληνικής με αυτές   του αρχαίου κειμένου με τις οποίες   συγγενεύουν  ετυμολογικά  [2 λέξεις της στήλης β  περισσεύουν]  10 μονάδες

α.γυναικείος	i.            σώφρονες
β. έναρθρος	ii.            οἰκοδόμοι
γ.  διάδοχος	iii.            ἐμπειρίας
δ. σώος	iv.            γένεσιν
ε.πυρετώδης	v.            παρεκκλῖνον
στ.  κλιματικός	vi.            δέξασθαι
	vii.            ἀρετὰς
	viii.            πῦρ

Β5. Αφού διαβάσετε το  κείμενο  που ακολουθεί, το  οποίο προέρχεται  από   τη  «Σύνοψη  ηθικής διδασκαλίας»  του  Βικέντιου  Δαμοδού , να  απαντήσετε  στην ακόλουθη ερώτηση :  Ενστερνίζεται ο Δαμοδός τη διδασκαλία του Αριστοτέλη ότι η ηθική αρετή δεν αποτελεί έμφυτη ανθρώπινη  ιδιότητα; Να  τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας      [10 μοναδες]

Ἡ ἠθικὴ φιλοσοφία ὠνομάσθη ἀπὸ τὰ ἤθη, τὰ ὁποῖα διορθώνει, καθὼς ἡ λογικὴ ἀπὸ τὸν λόγον τοῦ νοός, τὸν ὁποῖον διευθύνει. Ἤθη ἄλλο δὲν εἶναι παρὰ διάφοροι κλίσες [: κλίσεις] εἰς τὸ ἠθικὸν καλόν, ἢ κακόν, τὰς ὁποίας κλίσες, ἢ ἐλάβομεν ἀπὸ τὴν φύσιν, ἢ τὰς ἀποκτήσαμεν  ἡμεῖς μὲ τὴν συνήθειαν τῶν κακῶν ἢ ἀγαθῶν πράξεων, ὁποῦ πολλάκις ἐκάμαμεν. Ὅθεν ταῦτα τὰ ἤθη, δηλαδή ἕξες [: έξεις] καὶ κλίσες, εἶναι αἴτια μετέπειτα τῶν ἰδίων πράξεων, ἀγαθῶν, ἢ  κακῶν ἠθικῶς. Διὰ νὰ καταλάβῃς τί θέλει νά εἰπῇ ἦθος καὶ κλίσις πρὸς τὸ ἠθικὸν κακόν, ἢ  καλόν, στοχάσου ἐκεῖνα ὁποῦ συνηθίζομεν νὰ λέγωμεν, ὅτι δηλαδὴ ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος εἶναι λ.χ. θυμώδης, ἐκεῖνος πρᾷος, ἐκεῖνος ἀσελγής, ἐκεῖνος σώφρων. Ἤγουν ὀνομάζομεν θυμώδη τὸν ἄνθρωπον διότι κλίνει εἰς τὸν θυμόν, καὶ μὲ εὐκολίαν ὀργίζεται, καὶ πάλιν τὸν ὀνομάζομεν πρᾷον, διότι κλίνει εἰς τὴν γαλήνην τοῦ θυμοῦ καὶ μὲ εὐκολίαν τοῦ ἀπερνᾷ ἡ ὀργή, τούτη οὖν  ἡ εὐκολία, ὁποῦ ἔχομεν νὰ πράττωμεν τὰ καλά, ἢ κακὰ ἔργα, τὴν ὁποίαν ἐλάβαμεν ἢ ἀπὸ τὴν φύσιν, ἢ διατὶ ἐσυνηθίσαμεν, λέγεται ἦθος, καὶ κλίσις πρὸς τὸ ἠθικὸν καλόν, ἢ κακόν, ὁποῦ  εἶναι ἀφορμὴ τῶν πράξεων, διότι ὅθεν κλίνει ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνο πράττει εὐκόλως.

                                    ΑΔΙΔΑΚΤΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ 

          ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ  , ΚΑΤΑ  ΛΕΩΚΡΑΤΟΥΣ  79-81  

Στο  συγκεκριμένο απόσπασμα  ο Λυκούργος  αναφέρεται   στη  σημασία  της τήρησης  των όρκων και  αναφέρει  ως παράδειγμα  τον όρκο που έδωσαν οι Έλληνες  πριν  από τη μάχη των Πλαταιών το  479 π.Χ.

Tοὺς δὲ θεοὺς οὔτ’ ἂν ἐπιορκήσας τις λάθοι οὔτ’ ἂν ἐκφύγοι τὴν ἀπ’ αὐτῶν τιμωρίαν, ἀλλ’ εἰ μὴ αὐτός, οἱ παῖδές γε καὶ τὸ γένος ἅπαν τὸ τοῦ ἐπιορκήσαντος μεγάλοις ἀτυχήμασι περιπίπτει. [80] διόπερ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ταύτην πίστιν ἔδοσαν αὑτοῖς ἐν Πλαταιαῖς πάντες οἱ Ἕλληνες, ὅτ’ ἔμελλον παραταξάμενοι μάχε-σθαι πρὸς τὴν Ξέρξου δύναμιν, οὐ παρ’ αὑτῶν εὑρόντες, ἀλλὰ μιμησάμενοι τὸν παρ’ ὑμῖν εἰθισμένον ὅρκον. ὃν ἄξιόν ἐστιν ἀκοῦσαι· καὶ γὰρ παλαιῶν ὄντων τῶν τότε πεπραγμένων ὅμως ἱκανῶς ἔστιν ἐν τοῖς γεγραμμένοις ἰδεῖν τὴν ἐκείνων ἀρετήν. καί μοι ἀναγίγνωσκε αὐτόν.

ΟΡΚΟΣ. —Οὐ ποιήσομαι περὶ πλείονος τὸ ζῆν τῆς ἐλευθερίας οὐδ’ ἐγκαταλείψω τοὺς ἡγεμόνας οὔτε ζῶντας οὔτε  ἀποθανόντας, ἀλλὰ τοὺς ἐν τῇ μάχῃ τελευτήσαντας τῶν συμμάχων ἅπαντας θάψω. καὶ κρατήσας τῷ πολέμῳ τοὺς βαρβάρους τῶν μὲν μαχεσαμένων ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος πόλεων οὐδεμίαν ἀνάστατον ποιήσω, τὰς δὲ τὰ τοῦ βαρβάρου προελομένας ἁπάσας δεκατεύσω. καὶ τῶν ἱερῶν τῶν ἐμπρησθέντων καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βαρβάρων  οὐδὲν ἀνοικοδομήσω παντάπασιν, ἀλλ’ ὑπόμνημα τοῖς ἐπιγιγνομένοις ἐάσω καταλείπεσθαι τῆς τῶν βαρβάρων  ἀσεβείας.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 

δεκατεύω=  καθιστώ  κάποιον φόρου  υποτελή

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Να  μεταφραστεί  το απόσπασμα  «Tοὺς δὲ θεοὺς οὔτ’ ἂν .....παρ’ ὑμῖν εἰθισμένον ὅρκον.»                                                                   Μονάδες   10

Α2.Να  παρουσιάσετε  το περιεχόμενο  του  όρκου   που έδωσαν  οι  Έλληνες  πριν  από τη μάχη  των Πλαταιών   σε πλάγιο  λόγο        Μονάδες  10

Β1.  Στο  απόσπασμα   «ὃν ἄξιόν ἐστιν ἀκοῦσαι· καὶ γὰρ παλαιῶν ὄντων τῶν τότε πεπραγμένων ὅμως ἱκανῶς ἔστιν ἐν τοῖς γεγραμμένοις ἰδεῖν τὴν ἐκείνων ἀρετήν. καί μοι ἀναγίγνωσκε αὐτόν.»  :  Σε  όλα  τα  απαρέμφατα  και  τις μετοχές  να  γράψετε  τον ίδιο  τύπο στον μέλλοντα  για  τα  απαρέμφατα  και στον  αόριστο για  τις  μετοχές  στην ίδια  φωνή                       Μονάδες   5 

Β2. Στο  απόσπασμα  «καὶ κρατήσας τῷ πολέμῳ τοὺς βαρβάρους τῶν μὲν μαχεσαμένων ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος πόλεων οὐδεμίαν ἀνάστατον ποιήσω, τὰς δὲ τὰ τοῦ βαρβάρου προελομένας ἁπάσας δεκατεύσω. καὶ τῶν ἱερῶν τῶν ἐμπρησθέντων καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βαρβάρων  οὐδὲν ἀνοικοδομήσω παντάπασιν, ἀλλ’ ὑπόμνημα τοῖς ἐπιγιγνομένοις ἐάσω καταλείπεσθαι τῆς τῶν βαρβάρων  ἀσεβείας. » :  α] Να   εντοπίσετε  ένα  δευτερόκλιτο  και ένα  τριτόκλιτο επίθετο  και  να  γράψετε  τον ίδιο  τύπο  στο   αρσενικό   γένος  β] Να εντοπίσετε  τρία  ουσιαστικά  διαφορετικής  κλίσης  και να  γράψετε  τη  δοτική  πληθυντικού                                                                                   Μονάδες   5

Γ1. Να  εντοπίσετε  τον  λανθάνοντα    υποθετικό  λόγο  που υπάρχει  στη δεύτερη  παράγραφο του κειμένου  (2 μονάδες) ,να  αναγνωρίσετε  τι φανερώνει (1 μονάδα)    και   να  τον  αναλύσετε    σε  υποθετική  πρόταση    (2 μονάδες)                                                                                             Μονάδες    5

Γ2. «Οὐ ποιήσομαι περὶ πλείονος τὸ ζῆν τῆς ἐλευθερίας»  : Στη φράση αυτή : α]Να εντοπίσετε  τον πρώτο –δεύτερο όρο  σύγκρισης και τη συγκριτική  λέξη [3 μονάδες]   β]Να  αποδώσετε  τον δεύτερο όρο  σύγκρισης με  διαφορετικό τρόπο   [2 μονάδες]                                                                                      Μονάδες   5