ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 2ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ :  ΤΣΙΑΧΡΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

Α.Να   επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων, με βάση  το  κείμενο  που σας δόθηκε. Να   τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας με  αναφορά   στο  κείμενο  [10 μονάδες : 5+5]  

      1.      ΣΩΣΤΟ  : τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες
2.      ΣΩΣΤΟ :  ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας
3.      ΛΑΘΟΣ :  οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν
4.      ΛΑΘΟΣ  :  Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον
5.      ΣΩΣΤΟ :  ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν.

Β1.Ποια  σχέση  υπάρχει  ανάμεσα  στην  πόλη  και στις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες, σύμφωνα  με τις δύο πρώτες  παραγράφους  του κειμένου;                          [10 μονάδες]

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

·         Κατ’ αρχάς, παρατηρούμε  ότι  η  πόλη είναι  μία  μορφή  συμβιωτικής  ομάδας . Η  έννοια «κοινωνία»  αποτελεί  το προσεχές  γένος  της  πόλης  (πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν) 

·         Όπως  όλες  οι συμβιωτικές  ομάδες, έτσι και η πόλη  στοχεύει  σε  κάποιο  αγαθό , αυτό που  η καθεμία  κρίνει  ως αγαθό για την ίδια  (πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν) 

·         Ωστόσο, η  πόλη  διαφέρει  από τις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες ως προς τα εξής :  α] ποιοτικά : είναι ανώτερη  από αυτές, επειδή αποτελεί  την ολοκλήρωσή τους  (ἡ πασῶν κυριωτάτη / Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων ) β] ποσοτικά : περικλείει  όλες τις μικρότερες  κοινωνικές  οντότητες ,όπως είναι η οικογένεια και το χωριό  (πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας)  γ] στο είδος  του σκοπού : η πόλη επιδιώκει  την  ευδαιμονία του συνόλου  των πολιτών, γεγονός  που αποτελεί  το υπέρτατο  αγαθό (μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων  /  γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν) . Αντιθέτως , οι άλλες  κοινωνικές  ομάδες   εξασφαλίζουν   μόνο  την επιβίωση , το  ζῆν. Συνεπώς , γίνεται αντιληπτή μία αναλογία  ανάμεσα  στην ιεράρχηση  των κοινωνικών  οντοτήτων και  στον σκοπό  που αυτές  επιδιώκουν : όσο  ανώτερη είναι μία  κοινωνική  οντότητα (στην προκειμένη περίπτωση η πόλη)  τόσο  ανώτερος είναι και ο σκοπός  που εκπληρώνει 

·      Επιπλέον, η πόλη  γενετικά  έχει  συγκροτηθεί  από τη συνένωση  περισσότερων  χωριών (ἐκ πλειόνων κωμῶν) .Αντιστοίχως, εννοείται  ότι  και  η  κώμη , το χωριό,  συγκροτήθηκε  από  τη συνένωση  περισσότερων  οικογενειών .Επειδή  ,λοιπόν, η πόλη  αποτελεί   την  ολοκλήρωση  αυτού  του εξελικτικού  κύκλου των ανθρώπινων  κοινωνιών (Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων), χαρακτηρίζεται  ως  «τέλειος»  κοινωνία.

·    Τέλος, όπως  οι πρώτες  κοινωνικές   ομάδες  υπάρχουν εκ φύσεως, το ίδιο συμβαίνει και με την πόλη , εφόσον  αυτή, όπως ειπώθηκε πριν, συνιστά  την κατάληξη  της εξελικτικής πορείας  των  συμβιωτικών ομάδων (Διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι)

Β2. Να  συγκρίνετε   την  κοινωνία  των  ζώων με εκείνη  των ανθρώπων  ...

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

      ·         Ο Αριστοτέλης αναφέρεται  στην τρίτη  παράγραφο  σε  δύο  είδη κοινωνίας : α] την κοινωνία  των ζώων  β] την κοινωνία  των ανθρώπων , και προσπαθεί να  δείξει  την ποιοτική διαφορά  της δεύτερης έναντι  της πρώτης
·         Κοινό   στοιχείο  των δύο  κοινωνιών  είναι  :  α]η  φυσική τους  προέλευση  β] η επιτέλεση  ενός σκοπού  γ]ο εφοδιασμός τους από  τη φύση  με ένα βασικό  εργαλείο [φωνή  στην περίπτωση των ζώων, λόγος στην περίπτωση του ανθρώπου]  δ] ο χαρακτηρισμός  τόσο του ανθρώπου όσο και των αγελαίων  ζώων ως  «πολιτικών» , με την έννοια ότι αναλαμβάνουν από κοινού  μία δραστηριότητα
·         Βασικές  διαφορές μεταξύ τους είναι : α] στην περίπτωση  των αγελαίων ζώων το επίθετο «πολιτικός»  εκφράζει  μόνο την από  κοινού ανάληψη μιας δραστηριότητας  , ενώ στην περίπτωση  του ανθρώπου τη συμμετοχή σε πιο σύνθετες  κοινωνικές  διεργασίες . Γι’ αυτό  χρησιμοποιείται  και το  επίρρημα «μᾶλλον»  β]Το εργαλείο με το οποίο εφοδιάστηκαν από τη φύση διαφέρει ως προς την αποτελεσματικότητά του : η φωνή δίνει  τη δυνατότητα στα ζώα να αντιλαμβάνονται  μόνο  τις έννοιες  του ευχάριστου και του δυσάρεστου (τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέος) ,έννοιες οι οποίες σχετίζονται με τις  βιολογικές  ορμές  τους και  ικανοποιούν  τον στόχο  της επιβίωσης .Αντιθέτως, ο  λόγος , τόσο ως  λογική σκέψη όσο  και  ως ικανότητα έκφρασης της σκέψης αυτής, καθιστά τον άνθρωπο ικανό να  αντιλαμβάνεται  ανώτερες , ηθικές  έννοιες  (ωφέλιμο – βλαβερό , καλό –κακό, δίκαιο –άδικο)  και με τη συμμετοχή του  σε  αυτές (εννοείται  στη θετική  πλευρά   κάθε ζεύγους) να  συγκροτεί  πολιτειακά  οργανωμένες  κοινωνίες (ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν) .Έτσι, εκπληρώνει έναν  ποιοτικά ανώτερο  στόχο, σε σύγκριση με  τα ζώα, την  ευδαιμονία

Β3. Να   επιβεβαιώσετε  ή να  διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων     [10 μονάδες]

      1.      ΣΩΣΤΟ
2.      ΣΩΣΤΟ
3.      ΛΑΘΟΣ
4.      ΛΑΘΟΣ
5.      ΛΑΘΟΣ

Β4. α]

      ·         τέλος : Η κυβέρνηση  αποφάσισε  την αύξηση  των τελών  κυκλοφορίας·         σημεῖον : Δε βρέθηκε σημείο επαφής  στη μεταξύ τους διαφορά·         οἰκίαν : Η οικία του πρέσβη βρίσκεται στην Οδό Βασιλίσσης  Σοφίας

β]

      ·         επιδιώκω :  στοχάζονται·         συγκροτούμαι :  συνεστηκυῖαν·         ευχάριστος : ἡδέος·         χωριό : κωμῶν·         ολοκληρωμένος : τέλειος
·         ιδιαίτερο  γνώρισμα  : ἴδιον·         απόδειξη   : σημεῖον

Β5. Στο   ακόλουθο  απόσπασμα  ο  Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τον διάλογο ανάμεσα στον πάμπλουτο Κροίσο και τον Σόλωνα, έναν από τους επτά σοφούς. Να συγκρίνετε όσα λέει ο Σόλων για την αυτάρκεια μιας πόλης και  ενός  ανθρώπου  με την αναφορά του Αριστοτέλη  στην αυτάρκεια και όσα μάθατε γι’ αυτήν.   [10  μονάδες] 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ   ΑΠΑΝΤΗΣΗ

   ·  Ο  Αριστοτέλης μιλώντας  για την πόλη-κράτος υποστηρίζει  ότι  έχει  συγκροτηθεί  από τη συνένωση περισσότερων χωριών  και  αποτελεί  μία ολοκληρωμένη μορφή  κοινωνίας (τέλειος  κοινωνία), η οποία  έχει  επιτύχει  την ύψιστη  αυτάρκεια  (ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας) , μέσω  της οποίας   οδηγείται  στην εξασφάλιση  του  εὖ ζῆν

   ·  Με  τον  όρο  «αυτάρκεια», ο οποίος  προήλθε  ετυμολογικά από  την  αντωνυμία αὐτός  και το ρήμα ἀρκῶ ,  δηλώνεται   κάτι  που από  μόνο  του είναι τέλειο αγαθό ,που και μόνο του κάνει  τη ζωή άξια να  τη ζήσει κανείς  ,έχοντας  το αίσθημα  ότι δεν έχει ανάγκη από κάτι άλλο. Όσον αφορά  στην πόλη, με  την αυτάρκεια  δηλώνεται η επάρκεια των αγαθών που είναι απαραίτητα για την απόκτηση και διατήρηση της συλλογικής ευτυχίας (εὐδαιμονίας). Πρόκειται για αγαθά εξωτερικά (υλικά), σωματικά και ψυχικά. Η αυτάρκεια μιας πόλης εξαρτάται α) από τη γεωγραφική της θέση, ώστε να εξασφαλίζονται υλικά αγαθά, β) από το έμψυχο, ανθρώπινο δυναμικό που διασφαλίζει την άμυνα της πόλης-κράτους και γ) από το σύστημα χρηστής διοίκησης και απονομής δικαιοσύνης, που εγγυάται την εσωτερική συνοχή της πόλης.
·         Από  την άλλη πλευρά, στο απόσπασμα από την Ιστορία  του  Ηροδότου , ο Σόλων  υποστηρίζει  ότι   για να θεωρηθεί ένας άνθρωπος  ευτυχισμένος, θα πρέπει πρώτα να  έχει  έναν  ευτυχισμένο θάνατο. Επομένως, συσχετίζει  την ευτυχία  με  την αίσια  ολοκλήρωση   του ανθρώπινου βίου. Καταλήγει, μάλιστα, στη διαπίστωση ότι  καμία πόλη  και κανένας  άνθρωπος δεν μπορούν   να είναι αυτάρκεις
·         Από τη σύγκριση των δύο αποσπασμάτων παρατηρούμε ότι τόσο ο  Αριστοτέλης όσο και ο Σόλων συσχετίζουν την έννοια της αυτάρκειας  με  τον άνθρωπο και την πολιτική  κοινωνία. Ωστόσο, ο  Αριστοτέλης  υποστηρίζει  ότι  η έννοια  της  αυτάρκειας  στον απόλυτο βαθμό της μπορεί να  επιτευχθεί μόνο μέσα στο πλαίσιο  της πόλης- κράτους. Η πόλη μπορεί να  προσεγγίσει  την  αυτάρκεια και να  εξασφαλίσει στον πολίτη   την ευδαιμονία. Από την άλλη πλευρά, ο Σόλων διατείνεται  ότι  δεν υπάρχει πόλη που να μπορεί να γίνει απόλυτα αυτάρκης, αφού  κάποια  αγαθά  θα  τα έχει και κάποια  θα τα  στερείται. Συνεπώς, για τον Σόλωνα η έννοια της αυτάρκειας είναι σχετική . Αυτάρκης μπορεί να  χαρακτηριστεί  εκείνη η πόλη  που έχει  τα πιο πολλά  αγαθά και όχι  τα πάντα. Με  αντίστοιχο  τρόπο, απολύτως  αυτάρκης  άνθρωπος  δεν είναι δυνατό να βρεθεί, σύμφωνα με τον Σόλωνα, αφού πάντοτε  θα του λείπουν κάποια  αγαθά. Αυτάρκης μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο εκείνος  που θα έχει  τα  πιο  πολλά αγαθά  κατά  τη διάρκεια  της ζωής του και θα έχει έναν καλό θάνατο.
·         Παρατηρούμε λοιπόν τη διαφορά  όσον αφορά στην προσέγγιση της έννοιας  της αυτάρκειας από τους  δύο άνδρες. Εντούτοις,  φαίνεται  ότι και οι δύο   θεωρούν   την αυτάρκεια , είτε  στην απολυτότητα είτε στη σχετικότητά  της , ως  απαραίτητη  προϋπόθεση  για  την απόκτηση  της ευδαιμονίας  

ΑΔΙΔΑΚΤΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

                                                     ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1.

Τώρα  όμως διαπιστώνεις ότι  εσείς οι  τρεις , που είστε οι  πιο σοφοί από τους  τωρινούς Έλληνες, και συ και ο Πώλος και ο  Γοργίας, δεν μπορείτε να αποδείξετε  ότι πρέπει να  ακολουθούμε κάποιον άλλο τρόπο  ζωής παρά  αυτόν , ο  οποίος  ακριβώς φαίνεται ωφέλιμος  και σε εκείνη την περίπτωση ( εννοείται  στην άλλη ζωή) . Αλλά  ανάμεσα  σε τόσους λόγους,  ενώ οι  άλλοι  αποδείχτηκαν εσφαλμένοι, μόνος  αυτός  παραμένει σταθερός ,ότι  πρέπει δηλαδή να προσέχουμε περισσότερο ώστε να μην αδικούμε παρά να μην αδικούμαστε και  ότι  ο άνδρας πρέπει να φροντίζει  περισσότερο  από όλα τα άλλα όχι να φαίνεται  ότι είναι δίκαιος , αλλά να είναι πραγματικά  και  στην ιδιωτική και  στη   δημόσια ζωή του.

Α2. Πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο  για  το  πώς  δε  θα αδικούν παρά  για  το πώς δε θα αδικηθούν

     ·  Να φροντίζουν  να  μη   δίνουν απλώς την εντύπωση  ότι  είναι  ενάρετοι, αλλά  να ακολουθούν έμπρακτα  τον δρόμο  της ηθικής
·   Αν όμως κάποιος διαπράξει κάτι κακό, πρέπει να τιμωρείται και μέσω της  τιμωρίας , ακόμη κι αν δεν είναι δίκαιος, να  γίνεται
·       Να  αποφεύγουν να κολακεύουν τον εαυτό τους και τους άλλους, είτε αυτοί είναι λίγοι είτε πολλοί
·   Να  χρησιμοποιούν τη ρητορική τέχνη  και  όλες  τις  ενέργειές  τους  με σκοπό να υπηρετούν  τη δικαιοσύνη
·    Ο  Σωκράτης τους συμβουλεύει ακόμη να  ακολουθήσουν  τον τρόπο σκέψης του, ώστε να  γίνουν ευτυχισμένοι  και στην επίγεια και  στη μεταθανάτια  ζωή
·       Τέλος, να  μη δίνουν σημασία  σε όσους τους περιφρονούν ως  ανόητους  και  τους  εξυβρίζουν, αφού  κατά την άποψή του ένας  πραγματικά ενάρετος  άνθρωπος  δεν μπορεί να πάθει κανένα  κακό από  τέτοιες  επιθέσεις 

Β1.

      ·         ἀκολουθείτω
·         εὐδαιμονείτω
·         ζήτω
·         τελευτάτω
·         σημαινέτω

Β2.

      ·         κακός , κακίων (χείρων) ,  κάκιστος (χείριστος)
·         ἀγαθόν , βέλτιον , βέλτιστον  (και άλλα)
·         δίκαιον, δικαιότερον, δικαιότατον
·         ὀλίγους, μείονας (μείους), ὀλιγίστους
·         πολλούς,  πλείονας (πλείους), πλείστους 

Γ1.

·         α]δεῖ  χρῆσθαι
·     β] ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον : δευτερεύουσα  ονοματική  ειδική πρόταση, αντικείμενο στο απαρέμφατο ἀποδεῖξαιὡς ὁ λόγος σημαίνει   : δευτερεύουσα  αναφορική  παραβολική  πρόταση  που λειτουργεί  ως επιρρηματικός  προσδιορισμός  του τρόπου  στο  ρήμα  εὐδαιμονήσεις

Γ2.

      ·         α] τῷ ὄντι   ὤν   καλὸς κἀγαθός·         β] οὐδὲν γὰρ δεινὸν  ἄν  ἒπαθες  τῷ ὄντι   ὤν   καλὸς κἀγαθός , ἀσκῶν ἀρετήν  

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ [ΕΝΟΤΗΤΕΣ 16η-17η]

                        ΑΡΧΑΙΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΑ   ΚΡΙΤΗΡΙΟ  ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΘΕΜΑΤΩΝ : ΤΣΙΑΧΡΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ   

Α.ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ  ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ   Α 1.1·8, 1252a1-7· b27-32 - Α 1.10-11, 1253a7-18

Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία  ἡ πολιτική. […]

Ἡ δ’ ἐκ πλειόνων κωμῶν κοινωνία τέλειος πόλις, ἤδη πάσης ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ὡς ἔπος εἰπεῖν, γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν. Διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι. Τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων, ἡ δὲ φύσις τέλος ἐστίν.

Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. Οὐθὲν γάρ, ὡς φαμέν, μάτην ἡ φύσις ποιεῖ· λόγον δὲ μόνον ἄνθρωπος ἔχει τῶν ζῴων· ἡ μὲν οὖν φωνὴ τοῦ λυπηροῦ καὶ ἡδέος ἐστὶ σημεῖον, διὸ καὶ τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει ζῴοις (μέχρι γὰρ  τούτου ἡ φύσις αὐτῶν ἐλήλυθε, τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέος καὶ ταῦτα σημαίνειν ἀλλήλοις), ὁ δὲ λόγος ἐπὶ τῷ δηλοῦν ἐστι τὸ συμφέρον καὶ τὸ βλαβερόν, ὥστε καὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον· τοῦτο γὰρ πρὸς τὰ ἄλλα ζῷα τοῖς ἀνθρώποις ἴδιον, τὸ μόνον ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ καὶ δικαίου καὶ ἀδίκου καὶ τῶν ἄλλων αἴσθησιν ἔχειν· ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ  πόλιν.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α.Να   επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων, με βάση  το  κείμενο  που σας δόθηκε. Να   τεκμηριώσετε  την απάντησή  σας με  αναφορά   στο  κείμενο  [10 μονάδες : 5+5]  

1.      Όλες  οι ενέργειες  των ανθρώπων  είναι, κατά  τον Αριστοτέλη,  σκόπιμες 

2.      Όλες  οι  συμβιωτικές   ομάδες  υπολείπονται  σε σχέση  με  την  πόλη  

3.      Η  πόλη  υπάρχει  για να εξασφαλίζει   στον άνθρωπο  την επιβίωση 

4.      Η   ιδιότητα   του  πολιτικού   όντος   νοείται με τον ίδιο  ακριβώς  τρόπο και για τον άνθρωπο και για  τα  αγελαία   ζώα  

5.      Η αποδοχή  των  ηθικών  εννοιών από  τους ανθρώπους   αποτελεί  απαραίτητη προϋπόθεση  για  τη   συγκρότηση  των  πολιτικών  κοινωνιών 

Β1.Ποια  σχέση  υπάρχει  ανάμεσα  στην  πόλη  και στις άλλες  συμβιωτικές  ομάδες, σύμφωνα  με τις δύο πρώτες  παραγράφους  του κειμένου;                          [10 μονάδες]

Β2. Να  συγκρίνετε   την  κοινωνία  των  ζώων με εκείνη  των ανθρώπων  ως προς : α) τα   κοινά  τους  στοιχεία β) τις   διαφορές  τους ως προς το βασικό εργαλείο με  το οποίο  τις  εφοδίασε  η φύση  και  τον  σκοπό  που επιτελεί το εργαλείο  αυτό  σε κάθε  περίπτωση, με  βάση  την τρίτη  παράγραφο  του κειμένου  [10 μονάδες]

Β3. Να   επιβεβαιώσετε  ή να  διαψεύσετε  το περιεχόμενο  των ακόλουθων προτάσεων     [10 μονάδες]

1.      Ένα  από τα στοιχεία  που επηρέασαν  καταλυτικά  την  προσωπικότητα  του  Αριστοτέλη ήταν  η  επαγγελματική  ιδιότητα  του πατέρα  του
2.      Ο  Πλάτωνας  ονόμαζε  τον  Αριστοτέλη «αναγνώστη»  , επειδή  ο τελευταίος  έμενε   συχνά  και  διάβαζε  στο σπίτι του, αντί να πηγαίνει  στο μάθημα
3.      Ο  Αριστοτέλης   δεν ασκούσε  κριτική στις απόψεις  του  Πλάτωνα, επειδή   σεβόταν  τον δάσκαλό  του
4.      Ένα  από τα έργα  που συνέθεσε  ο Αριστοτέλης , κατά  τη διάρκεια  της δεύτερης παραμονής του στην Αθήνα, ήταν  το έργο  «Περί γενέσεως και  φθορᾶς»
5.      Ο  Δημόκριτος, ο μεγάλος  ατομικός  φιλόσοφος  του 5^ου/4^ου αι.π.Χ.  είχε  πει  , αναφερόμενος  στην ευδαιμονία, «ἦθος   ἀνθρώπῳ  δαίμων» 

Β4. α] τέλος  , σημεῖον, οἰκίαν  :  Να   γράψετε  μία  πρόταση στα  νέα  ελληνικά  με  διαφορετική  σημασία  από αυτή που έχουν οι λέξεις  στο αρχαίο  κείμενο  (3 μονάδες)   β] Να  εντοπίσετε  στο αρχαίο κείμενο  τις  λέξεις που αποδίδουν  τις  αντίστοιχες λέξεις ή φράσης    της  νέας  ελληνικής : επιδιώκω, συγκροτούμαι, ευχάριστος, χωριό,  ολοκληρωμένος, ιδιαίτερο  γνώρισμα,  απόδειξη   ( 7 μονάδες)                               [10 μονάδες]

Β5. Στο   ακόλουθο  απόσπασμα  ο  Ηρόδοτος μας παρουσιάζει τον διάλογο ανάμεσα στον πάμπλουτο Κροίσο και τον Σόλωνα, έναν από τους επτά σοφούς. Να συγκρίνετε όσα λέει ο Σόλων για την αυτάρκεια μιας πόλης και  ενός  ανθρώπου  με την αναφορά του Αριστοτέλη  στην αυτάρκεια και όσα μάθατε γι’ αυτήν.   [10  μονάδες] 

Με αυτούς τους όρους, Κροίσε, ο άνθρωπος είναι έρμαιο της τύχης. Σ’ εμένα βέβαια εσύ φανερώνεσαι  να έχεις πολλά πλούτη και να είσαι βασιλιάς πολλών ανθρώπων. Όμως εκείνο που ρωτάς  ακόμη δεν είμαι σε θέση να το πω, πριν μάθω πως είχες καλά τέλη. Γιατί δεν είναι ασφαλώς πιο  ευτυχισμένος ο πολύ πλούσιος από εκείνον που έχει το καθημερινό του, εκτός κι αν του μείνει η τύχη πιστή και τελειώσει τη ζωή του μέσα σε όλα τα αγαθά του. Γιατί υπάρχουν ζάπλουτοι άνθρωποι, δυστυχισμένοι όμως, και άλλοι με μετρημένα αγαθά, αλλά ευτυχείς. Ο πολύ πλούσιος, δύστυχος όμως, σε δύο σημεία μόνον ξεπερνά τον ευτυχισμένο, ενώ αυτός τον πλούσιο και δυστυχισμένο σε πολλά. Ο πρώτος έχει πιο πολλά μέσα να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του και για να σηκώσει μια συμφορά μεγάλη που τον βρήκε, περισσότερη δύναμη. Όμως ο άλλος τον ξεπερνά στα ακόλουθα σημεία: τη συμφορά και τις επιθυμίες του δεν έχει όμοια δύναμη να τις βαστάξει, από αυτά όμως τον προστατεύει η ευτυχία. ούτε σακάτης είναι ούτε άρρωστος ούτε συφοριασμένος, αλλά καλότεκνος, ωραίος. Και αν πλάι σ’ αυτά τύχει να έχει και καλά τέλη στη ζωή του, αυτός είναι εκείνος που ζητάς, ο άξιος να ονομάζεται ευτυχισμένος. Πριν όμως πεθάνει κάποιος, πρέπει να διστάζει κανείς και να μη τον λέει ευτυχισμένο, αλλά πως του χαμογελά η τύχη. Γιατί όλα αυτά που είπαμε, να βρεθούν συγκεντρωμένα σε έναν άνθρωπο είναι αδύνατο, όπως καμιά χώρα δεν είναι αυτάρκης παράγοντας σε ό,τι της χρειάζεται, αλλά άλλα αγαθά τα έχει κι άλλα της λείπουν. εκείνη που θα τύχει να έχει τα πιο πολλά αγαθά, αυτή είναι και η καλύτερη. Έτσι και του ανθρώπου η ύπαρξη, μία προς μία, καμία δεν είναι αυτάρκης. Γιατί το ένα το έχει, το άλλο της λείπει. Και όποιος τύχει, όσο ζει, να έχει τα πιο πολλά αγαθά, κι ύστερα να βρει και καλά τέλη στη ζωή του, αυτός για μένα, βασιλιά, αξίζει να φέρνει τον τίτλο αυτόν.

Β.  ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

                     ΠΛΑΤΩΝ , ΓΟΡΓΙΑΣ , 527b – d

Στο τέλος του  φιλοσοφικού   διαλόγου  «Γοργίας» , όπου  ο  Σωκράτης συνομιλεί με τον σοφιστή  Γοργία,  ο  φιλόσοφος   αιτιολογώντας   τις ηθικές του επιλογές, αναφέρεται   στην   προσδοκία της μεταθανάτιας ανταμοιβής   ως  κίνητρο για  έναν ενάρετο βίο  και  δίνει  συμβουλές  στους  συνομιλητές  του

Νῦν δὲ ὁρᾷς ὅτι τρεῖς ὄντες ὑμεῖς, οἵπερ σοφώτατοί ἐστε τῶν νῦν Ἑλλήνων, σύ τε καὶ Πῶλος καὶ Γοργίας, οὐκ ἔχετε ἀποδεῖξαι ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον, ὅσπερ καὶ ἐκεῖσε φαίνεται συμφέρων. ἀλλ’ ἐν τοσούτοις λόγοις τῶν ἄλλων ἐλεγχομένων μόνος οὗτος ἠρεμεῖ ὁ λόγος, ὡς εὐλαβητέον ἐστὶν τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι, καὶ παντὸς μᾶλλον ἀνδρὶ μελετητέον οὐ τὸ δοκεῖν εἶναι ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ εἶναι, καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ· ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι [δίκαιον]  καὶ  κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺς ἄλλους, καὶ περὶ ὀλίγους καὶ περὶ πολλούς, φευκτέον· καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί, καὶ τῇ ἄλλῃ πάσῃ πράξει. ἐμοὶ οὖν πειθόμενος ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενος εὐδαιμονήσεις καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας, ὡς ὁ λόγος σημαίνει. καὶ ἔασόν τινά σου καταφρονῆσαι ὡς ἀνοήτου καὶ προπηλακίσαι, ἐὰν βούληται[..] .οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖς καλὸς κἀγαθός, ἀσκῶν ἀρετήν

                                                    ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1.Να   μεταφράσετε  το απόσπασμα «νῦν δὲ ὁρᾷς ὅτι ....καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ»   [10 μονάδες]

Α2. Ποιες   συμβουλές  δίνει ο  Σωκράτης  στους  συνομιλητές  του όσον αφορά  τον  ωφελιμότερο  τρόπο ζωής ;  [10 μονάδες]

Β1. «ἐμοὶ οὖν πειθόμενος ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενος εὐδαιμονήσεις καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας, ὡς ὁ λόγος σημαίνει» : Σε όλους τους  ρηματικούς τύπους  της ενεργητικής  φωνής  να  γράψετε  το  γ΄ενικό  πρόσωπο  της  προστακτικής  του  Ενεστώτα  [5 μονάδες]

Β2. «ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι [δίκαιον]  καὶ  κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺς ἄλλους, καὶ περὶ ὀλίγους καὶ περὶ πολλούς, φευκτέον·» : Σε  όλα  τα επίθετα  του αποσπάσματος  που σχηματίζουν παραθετικά  να  γράψετε   τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό  και υπερθετικό  βαθμό  [5 μονάδες]

Γ1.α]  «καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί» : Να  αναλύσετε  το ρηματικό  επίθετο  σε ισοδύναμη  έκφραση  [2 μονάδες]   β] ὡς δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον  ,  ὡς ὁ λόγος σημαίνει  :  Ποιο  είναι  το είδος  των δύο  προτάσεων που εισάγονται  με το  ὡς  και  ποια  η συντακτική  λειτουργία  της καθεμίας  ;  [4 μονάδες]

Γ2. οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖς καλὸς κἀγαθός, ἀσκῶν ἀρετήν  : α]Να συμπτύξετε  την υποθετική πρόταση  σε μετοχή [2 μονάδες]   β]Αφού  κάνετε τη σύμπτυξη, να  μετατρέψετε   μόνο  την  απόδοση του  υποθετικού  λόγου  , ώστε να δηλώνεται  το  μη πραγματικό  [2 μονάδες] 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ :ΠΛΑΤΩΝ ΝΟΜΟΙ 643b

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ : ΤΣΙΑΧΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ

Α1. Θεωρούμε λοιπόν ως βασικό στόχο της παιδείας την ορθή ανατροφή, η οποία θα οδηγήσει την ψυχή του παιδιού στην επιθυμία αυτού του πράγματος, στο οποίο θα χρειαστεί , όταν γίνει άνδρας , να είναι τέλειος , δηλαδή στην ικανότητά του στο επάγγελμα [που θα ασκήσει] . Προσέξτε λοιπόν αν μέχρι αυτό το σημείο της ομιλίας μου σας ικανοποιούν αυτά που ειπώθηκαν

Α2. Στο απόσπασμα από τους πλατωνικούς «Νόμους», ο Αθήναιος παρουσιάζει, αρχικά, αυτό που οφείλει να κάνει ένας άνδρας που επιθυμεί να γίνει ενάρετος, τονίζοντας τη μεγάλη σημασία της εξάσκησης μέσω του παιχνιδιού από πολύ μικρή ηλικία. Ακολούθως, αναφέρεται στον ρόλο που διαδραματίζει το πρόσωπο που αναλαμβάνει την ανατροφή ενός παιδιού. Το πρόσωπο αυτό, κατά τα λεγόμενα του ομιλητή, πρέπει να κατασκευάζει για το παιδί που επιθυμεί να ασκήσει το επάγγελμα του οικοδόμου ή του γεωργού τα κατάλληλα μικρά εργαλεία, τα οποία θα αποτελούν απομιμήσεις των πραγματικών (καὶ ὄργανα ἑκατέρῳ σμικρά, τῶν ἀληθινῶν μιμήματα, παρασκευάζειν τὸν τρέφοντα αὐτῶν ἑκάτερον). Με αυτό τον τρόπο, το μικρό παιδί θα εξοικειωθεί με τα εργαλεία της μελλοντικής του δουλειάς. Επιπλέον, ο παιδαγωγός οφείλει να διδάσκει στο παιδί εκ των προτέρων ορισμένες χρήσιμες γνώσεις (καὶ δὴ καὶ τῶν μαθημάτων ὅσα ἀναγκαῖα προμεμαθηκέναι προμανθάνειν) .Για παράδειγμα, μπορεί να διδάσκει στο παιδί που θέλει να γίνει οικοδόμος πώς να μετρά ή να ζυγίζει , ενώ στο παιδί που επιδιώκει να γίνει πολεμιστής, πώς να ιππεύει παίζοντας (οἷον τέκτονα μετρεῖν ἢ σταθμᾶσθαι καὶ πολεμικὸν ἱππεύειν παίζοντα). Γενικότερα, ο παιδαγωγός πρέπει να χρησιμοποιεί ως παιδευτικό μέσο το παιχνίδι, προκειμένου να στρέφει το ενδιαφέρον και τον ζήλο των παιδιών προς αυτό με το οποίο θα ασχοληθούν μελλοντικά . Με αυτό τον τρόπο, όταν το παιδί θα εκπληρώσει τον σκοπό που θέτει από την παιδική του ηλίκία (καὶ πειρᾶσθαι διὰ τῶν παιδιῶν ἐκεῖσε τρέπειν τὰς ἡδονὰς καὶ ἐπιθυμίας τῶν παίδων, οἷ ἀφικομένους αὐτοὺς δεῖ τέλος ἔχειν).

Β1.

·         πεπειρᾶσθαι

·         τετροφέναι

·         ἀφιγμένους

·         δεδέηκε

·         ἐσχηκέναι

Β2.

·         ἔρωτα , ἄνδρα, πράγματος   (τριτόκλιτα ουσιαστικά)

·         ἣ  (αναφορική αντωνυμία)   αὐτὸν  (επαναληπτική αντωνυμία)

·         ἔρως,  ἀνήρ, πρᾶγμα

·         ᾗ  , αὐτῇ

Γ1.

α] ὁρᾶτε οὖν : κύρια  πρόταση

β] εἰ μέχρι τούτου γε  ὑμῖν ἀρέσκει τὸ λεχθέν : δευτερεύουσα  ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση , ολικής άγνοιας .Λειτουργεί  συντακτικά  ως  αντικείμενο  στο   ρήμα  ὁρᾶτε

γ] ὅπερ εἶπον : δευτερεύουσα  αναφορική ονοματική πρόταση, προσδιοριστική  στη λέξη  τούτου .Λειτουργεί συντακτικά  ως επιθετικός προσδιορισμός  στη λέξη  αυτή    

Γ2.

Η σύνταξη  είναι  ενεργητική 

Η μετατροπή  έχει ως εξής  :

ὑφ’  (ὑπό)  ἧς  τοῦ παίζοντος  ἡ  ψυχή εἰς ἔρωτα μάλιστα  ἀχθήσεται  τούτου  

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ : 1ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

                      ΠΛΑΤΩΝ , ΝΟΜΟΙ   643b-  643d

Στο  συγκεκριμένο απόσπασμα  ο  Αθηναίος  αναφέρεται  στη σημασία  που έχει  η εξάσκηση  από  μικρή ηλικία  για  την απόκτηση  μιας   αρετής  

ΑΘΗΝΑΙΟΣ :  Λέγω δή, καί φημι τὸν ὁτιοῦν ἀγαθὸν ἄνδρα μέλλοντα ἔσεσθαι τοῦτο αὐτὸ ἐκ παίδων εὐθὺς μελετᾶν δεῖν, παίζοντά τε καὶ σπουδάζοντα ἐν τοῖς τοῦ πράγματος ἑκάστοις προσήκουσιν. οἷον τὸν μέλλοντα ἀγαθὸν ἔσεσθαι γεωργὸν ἤ τινα οἰκοδόμον, τὸν μὲν οἰκοδομοῦντά τι τῶν παιδείων  [643c] οἰκοδομημάτων παίζειν χρή, τὸν δ’ αὖ γεωργοῦντα, καὶ ὄργανα ἑκατέρῳ σμικρά, τῶν ἀληθινῶν μιμήματα, παρασκευάζειν τὸν τρέφοντα αὐτῶν ἑκάτερον, καὶ δὴ καὶ τῶν μαθημάτων ὅσα ἀναγκαῖα προμεμαθηκέναι προμανθάνειν, οἷον τέκτονα μετρεῖν ἢ σταθμᾶσθαι καὶ πολεμικὸν ἱππεύειν παίζοντα ἤ τι τῶν τοιούτων ἄλλο ποιοῦντα, καὶ πειρᾶσθαι διὰ τῶν παιδιῶν ἐκεῖσε τρέπειν τὰς ἡδονὰς καὶ ἐπιθυμίας τῶν παίδων, οἷ ἀφικομένους αὐτοὺς δεῖ τέλος ἔχειν. κεφάλαιον δὴ παιδείας [643d] λέγομεν τὴν ὀρθὴν τροφήν, ἣ τοῦ παίζοντος τὴν ψυχὴν εἰς ἔρωτα μάλιστα ἄξει τούτου ὃ δεήσει γενόμενον ἄνδρ’ αὐτὸν  τέλειον εἶναι τῆς τοῦ πράγματος ἀρετῆς· ὁρᾶτε οὖν εἰ μέχρι τούτου γε, ὅπερ εἶπον, ὑμῖν ἀρέσκει τὸ λεχθέν.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

σταθμῶμαι=  ζυγίζω

τέλος ἔχω= εκπληρώνω  τον στόχο μου

ἡ ἀρετή  τοῦ πράγματος = η  ικανότητα  στο επάγγελμα 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Να  μεταφραστεί το απόσπασμα  «κεφάλαιον δὴ παιδείας [643d] λέγομεν τὴν ὀρθὴν ... ὑμῖν ἀρέσκει τὸ λεχθέν»  [10 μονάδες]

Α2. Τι  πρέπει  να κάνει αυτός  που ανατρέφει [γονέας, δάσκαλος] ένα παιδί, κατά την άποψη του  Αθήναιου;  [10 μονάδες] 

Β1. «καὶ πειρᾶσθαι διὰ τῶν παιδιῶν ἐκεῖσε τρέπειν τὰς ἡδονὰς καὶ ἐπιθυμίας τῶν παίδων, οἷ ἀφικομένους αὐτοὺς δεῖ τέλος ἔχειν» : Να γράψετε  όλους  τους  ρηματικούς τύπους  του αποσπάσματος αυτού στον παρακείμενο  της ίδιας  φωνής  [5 μονάδες  :  5Χ1] 

Β2. «ἣ τοῦ παίζοντος τὴν ψυχὴν εἰς ἔρωτα μάλιστα ἄξει τούτου ὃ δεήσει γενόμενον ἄνδρ’ αὐτὸν  τέλειον εἶναι τῆς τοῦ πράγματος ἀρετῆς·» : α]Να  εντοπίσετε   τα τριτόκλιτα  ουσιαστικά  και  δύο  αντωνυμίες , μία  αναφορική και μία  επαναληπτική  β]Να  γράψετε  την  ονομαστική ενικού  στα  ουσιαστικά  και   τη δοτική ενικού στο  θηλυκό γένος  στις αντωνυμίες  [ 5 μονάδες :  10 Χ   0,5]

Γ1. «ὁρᾶτε οὖν εἰ μέχρι τούτου γε, ὅπερ εἶπον, ὑμῖν ἀρέσκει τὸ λεχθέν» :  Να  εντοπίσετε  όλες  τις  προτάσεις  του αποσπάσματος [3 μονάδες]  και  στις  δευτερεύουσες  να  αναγνωρίσετε  το είδος  τους και τον συντακτικό τους ρόλο [2  μονάδες  :   4  Χ 0,5] 

Γ2. «ἣ τοῦ παίζοντος τὴν ψυχὴν εἰς ἔρωτα μάλιστα ἄξει τούτου» : Να αναγνωρίσετε  το είδος  της σύνταξης (ενεργητική –παθητική)   [2 μονάδες ]  και  να  τη  μετατρέψετε   στην  αντίθετή  της  [3 μονάδες] 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ  ΘΕΜΑΤΩΝ  : ΤΣΙΑΧΡΗΣ  ΚΩΣΤΑΣ